Małopolska winem stoi. Moda na małe winnice nie słabnie, kwitnie enoturystyka. To biznes dla ludzi z pasją

Uprawa winorośli była popularna w obecnym województwie małopolskim już w czasach średniowiecznych. W samym Krakowie na zboczach Wawelu archeolodzy odkryli jej ślady datowane na połowę X wieku. Winiarstwem zajmowało się m.in. opactwo benedyktyńskie w Tyńcu od XI do końca XVIII wieku. Lokalne uprawy pozwalały uniezależnić się od importu wina z południa, choć wraz z zawirowaniami dziejowymi straciły na znaczeniu.

Prawdziwy renesans winiarstwa w południowej Polsce nastąpił w ostatnich dwóch dekadach. Według rejestru Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa w Małopolsce na dzień 29 sierpnia 2024 zarejestrowanych było ok. 50 winnic.

W 2005 roku w Łazach nieopodal Bochni powstała winnica „Nad Dworskim Potokiem” założona przez Uniwersytet Jagielloński. Młodzi naukowcy mogą w niej prowadzić doświadczenia i pomiary niezbędne do napisania pracy magisterskiej czy doktoratu. Już w 2008 roku, trzy lata od pierwszych nasadzeń, zaprezentowano pierwsze wino z Łazów.

Obecnie winnica spod Bochni produkuje kilkanaście rodzajów wina ze szczepów Seyval Blanc, Bianca, Jutmus, Hibernal, Solaris, Regent i Rondo. Cena za butelkę to 45 zł. Uniwersytecka winnica szczyci się tym, że jako pierwsza w Polsce wyprodukowała tzw. wino lodowe, charakteryzujące się dużą ekstraktywnością, słodkim smakiem i aromatem miodu. Takie walory zapewnia odmiana Vidal Blanc popularna w regionach Kanady i USA z ostrzejszym klimatem. Proces produkcji wina lodowego polega na zebraniu zamarzniętych winogron w okresie pierwszych przymrozków, kiedy temperatura powietrza spada poniżej -7°C. Winogrona muszą zostać wytłoczone wczesnym rankiem, przed wschodem słońca, aby nie doszło do ich rozmarznięcia. Cena za butelkę tego wyjątkowego wina to 190 zł. Wino lodowe dwukrotnie zdobyło złoty medal na międzynarodowych konkursach winiarskich.

Wydział Farmaceutyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Medicum prowadzi studia podyplomowe z zakresu enologii. W programie są takie zagadnienia, jak: podstawy uprawy winorośli, biologia i chemia winogron, chemia wina, technologia produkcji wina, typologia wina i regionów winiarskich, analiza sensoryczna i podstawy degustacji, a także zdrowotne i kulturowe aspekty wina. Zajęcia praktyczne odbywają się w winnicy „Nad Dworskim Potokiem”, gdzie studenci mają możliwość wyprodukowania własnego wina.

Na terenie Krakowa od 2010 roku działa jedna z największych winnic w Polsce. Winnica Srebrna Góra leży u stóp klasztoru oo. Kamedułów na Srebrnej Górze na krakowskich Bielanach. Na obszarze 28 hektarów założyli ją dwaj krakowscy pasjonaci wina: Mirosław Jaxa Kwiatkowski oraz Mikołaj Tyc.

Winnica Srebrna Góra kultywuje średniowieczną tradycję uprawy winorośli przez klasztornych ojców w X wieku, a ich produkcja odbywa się w zabytkowych murach klasztoru. Najbardziej znane szczepy ze Srebrnej Góry to Riesling, Chardonnay, Pinot Gris, Gewürztraminer, Pinot Noir, Zweigelt, Regent, Seyval Blanc. Za produkcję wina jest odpowiedzialna znana polska enolog Agnieszka Rousseau. Winnica słynie również z corocznej produkcji młodego wina świętomarcińskiego, którego premiera ma miejsce podczas Festiwalu Młodego Wina. Istnieje możliwość zwiedzenia winnicy z degustacją. W planach jest utworzenie sklepu z winami.

Wiele lokalnych winnic na terenie Małopolski powstało i jest rozwijanych z pasji. Jedną z nich jest Winnica Chronów. Założyło ją małżeństwo inżynierów budownictwa, którzy ponad dekadę temu przybyli do Małopolski z Gdańska. Anna Cybulska i Michał Chrząstek kupili w Chronowie (gm. Nowy Wiśnicz) hektarową działkę, na której od 2012 roku prowadzą winnicę. Produkowane przez siebie wina sprzedają od 2016 roku.

Na ich działce o łagodnym, południowo-zachodnim nachyleniu, na wysokości 280 m n. p. m. rośnie pięć tysięcy sadzonek siedemnastu szczepów winorośli, m.in. Seyval Blanc, Solaris, Hibernal, Jutrzenka, Rondo, Regent, Maréchal Foch i Léon Millot. Gospodarze oferują zarówno zakup wina, jak i spacer po winnicy połączony z degustacją, jest nawet możliwość udziału w winobraniu i poznania tajników produkcji tego szlachetnego trunku. Można również skorzystać z noclegów. W sprzedaży są wina białe, różowe i czerwone w cenie od 45 do 50 zł za butelkę.

Winnica Chronów zbiera rocznie 4-5 ton winogron, z których produkuje ok. 2 tysiące litrów szlachetnego trunku. Tegoroczne winobranie rozpocznie się w połowie września, ale zbiory w Chronowie będą niższe niż zwykle. – Wiosną dotknęły nas przymrozki, dwa razy w kwietniu i raz w maju – wyjaśnia Anna Cybulska.

Również w 2012 roku swoje gospodarstwo winne założyli Anna i Sebastian Kukowie, właściciele Winnicy Bucze w powiecie gorlickim. Ona to nauczycielka matematyki, on – pracownik w branży IT, realizują swoją wspólną pasję uprawiając 1200 krzewów winorośli na czterdziestoarowej działce. Pomaga im gospodarz-senior Lesław Kuk. Rodzinna plantacja znajduje się na wysokości aż 510 m n.p.m., ale południowy stok daje doskonałe nasłonecznienie, w dodatku jest osłonięty przed wiatrami. Początki uprawy były czasem testowania różnych szczepów.

- Zaczęliśmy od szczepów bardzo bezpiecznych, czyli od Leon Millot, Marechal Foch oraz Aurora, ale po kilku latach doświadczenia zmieniliśmy je i teraz tak naprawdę naszym głównym typem jest Solaris, z którego produkujemy około 80 proc. naszego wina. Kupażujemy go z węgierską odmianą Cserszegi Fuszeres. Z odmiany Regent z kolei produkujemy nasze różowe wina – tłumaczy pan Sebastian.

Tegoroczne zbiory już się rozpoczęły, bo dojrzała najwcześniejsza odmiana Solaris.

- Winogrono jest gotowe do zbioru, gdy poziom cukru sięga 20-25 Brix. Czyli najprościej rzecz ujmując w kilogramie soku z winogron, zawartość cukru to 200-250 g – wyjaśnia Lesław Kuk. – Im więcej słońca jest latem, tym więcej jest cukru w owocach – dodaje.

Po oddzieleniu owoców od szypułek następuje 24-godzinna maceracja, a następnie wyciskanie soku. Po dodaniu szlachetnych drożdży rozpoczyna się fermentacja: drożdże przerabiają cukier na alkohol. – Gdy proces fermentacji się zakończy, kilkukrotnie zlewamy wino znad osadu, by je wyklarować i tak do przełomu marca i kwietnia. Wtedy próbujemy czy wino jest już wystarczająco dobre i dojrzałe i decydujemy się na butelkowanie – wyjaśnia pan Sebastian.

Wraz z rosnącą popularnością lokalnych winnic w naszym województwie rozkwita tzw. enoturystyka, czyli turystyka z winnicami w tle. Gorczańska Organizacja Turystyczna opracowała nawet przewodnik rowerowy po małopolskich winnicach. Dzięki niemu turyści mają okazję do odkrywania małopolskich winnic, spotkań z ich właścicielami, poznawania produkowanych przez nich win, a przy okazji walorów przyrodniczych regionu.

Wycieczki zostały wytyczone tak, żeby przebiegały w pobliżu winnic leżących na Małopolskim Szlaku Winnym i miały formę 30-40-kilometrowych zamkniętych pętli. Większość tras poprowadzono przez Pogórza Wielickie, Wiśnickie, Rożnowskie, Ciężkowickie oraz Wyżynę Krakowsko-Częstochowską. Są też trasy wyznaczone na Wyżynie Miechowskiej, w Beskidzie Żywieckim, w okolicach Nowego Sącza, a także w samym Krakowie.