W dwudziestu budynkach i czterech kontenerach na terenie osady Romów w Maszkowicach mieszka około 280 osób. Pracownicy Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, którzy pod koniec października tam zajrzeli i wizytowali osiedle, zobaczyli przegniłe ściany, przeciekające dachy i brak kanalizacji.
- Warunki, w jakich żyją mieszkańcy, wymagają szybkiej poprawy. Samorząd musi w tej sprawie uzyskać wsparcie administracji rządowej - informuje Marcin Sośniak z zespołu do spraw równego traktowania w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich.
Sośniak zauważa, że już po pierwszej wizytacji w 2013 r. rzecznik wnioskował o przeznaczenie części pieniędzy z rządowego programu na rzecz społeczności romskiej, na poprawę ich warunków bytowych.
- Od tamtej pory nic się nie zmieniło dlatego przygotowujemy w tej sprawie wystąpienie do ministra spraw wewnętrznych - mówi nam Sośniak. Urzędnik dodaje, że edukacja Romów, w którą inwestuje rząd, jest oczywiście ważna, ale równocześnie powinny też zmieniać się warunki, w jakich żyją i ludzie.
Według RPO dobrym rozwiązaniem byłoby kupno przez gminę mieszkań i przeprowadzka Romów. Musi się to jednak odbyć za ich zgodą. Jeśli to niemożliwe, samorząd powinien wyremontować osadę.
Żyjemy jak w Iraku
Robert Szczerba, wójt osiedla romskiego w Maszkowicach, przyznaje, że jego mieszkańcy czują się, jak ludzie gorszej kategorii. - Wystarczy z ulicy popatrzeć jak wygląda nasze osiedle. Nicym obrazek z Iraku, co w telewizji pokazują - mówi Szczerba. Żali się, że ciągle tylko słyszy obietnice o lepszych warunkach i na tym się kończy.
- Tylko kiedy pojawi się jakiś problem to sobie o nas przypominają- zauważa. Romski wójt mieszka w drewnianym domu wybudowanym kilkadziesiąt lat temu. Ma kuchnię i 25-metrowy pokój. Te dwa pomieszczenia dzieli z matką, żoną, szóstką dzieci oraz szwagierką i jej dwojgiem dzieci. Razem 12 osób.
- Śpimy jak śledzie. Jedno koło drugiego, ale przynajmniej mamy dach nad głową - mówi Szczerba. - Przed śmiercią taty dobudowano nam łazienkę. Cieszy się z niej moja 67-letnia matka. Wodę jakoś udało się doprowadzić i zrobiliśmy prowizoryczną kanalizację.
W podobnych i gorszych warunkach mieszkają pozostali Romowie w Maszkowicach. Niektórzy jeszcze do niedawna chcieli przeprowadzki gdyby gmina zaproponowała im jakikolwiek lepszy lokal. Teraz takich rodzin jest mniej. Przestali wierzyć, że kiedykolwiek dostaną mieszkanie.
Czy zechcą się przenieść?
O milion złotych na zakup mieszkań na wolnym rynku starają się władze gminy Łącko, na terenie której znajduje się romska osada. Wójt złożył już wniosek do wojewody i chce dołożyć 10 procent z budżetu gminy. - Mamy nadzieję, że uda nam się pozyskać dofinansowanie. W styczniu będziemy znali decyzję - zaznacza Jan Dziedzina, wójt Łącka. Potem mogą zacząć się schody. - Po pierwsze obawiamy się, że Romowie nie będą chcieli się przenieść, a po drugie boimy się sprzeciwu ich przyszłych sąsiadów - mówi.
Wójt Łącka śledził medialne doniesienia o protestach mieszkańców Marcinkowic (gm. Chełmiec). Władze Limanowej kupiły tam dom i przesiedliły 20-osobową romską rodzinę. Samorząd Łącka też kupiłby mieszkania poza terenem gminy, bo w jej obrębie nie ma bloków mieszkalnych, w których byłyby lokale na sprzedaż.
Jan Dziedzina zna trudne warunki życia Romów z Maszkowic, broni się jednak przed zarzutem, że gmina niewiele robi, żeby im pomóc. - Nie przeprowadziliśmy w tym roku większego remontu, bo na to nie zgodzili się sami mieszkańcy - uważa wójt Łącka. - My bez ich pozwolenia nie możemy nic zrobić. Owszem interweniujemy w sprawach bieżących, jak naprawa niedziałającego grzejnika. Tych kosztów jednak nie liczę.
