Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

O obchodach było głośno w Polsce za sprawą publikacji prasowych

Andrzej Ćmiech
Obchody XX-lecia walk pod Gorlicami przeciągnęły się do sierpnia 1935 roku. Do Gorlic przybyli kombatanci I wojny z Francji. O pobycie pisał "Ilustrowany Kurier Codzienny".

"2 maja 1916 r. odbył się uroczysty obchód rocznicy bitwy pod Gorlicami. W tym dniu zapanował w Gorlicach od rana świąteczny nastrój, a tłumy mieszkańców miasta i okolicznych wsi zgromadziły się na Rynku, gdzie o godzinie dziewiątej miejscowy proboszcz ks. Antoni Sos odprawił mszę polową. Po skończonej mszy św. przemówił do licznie zgromadzonej publiczności zasłużony opiekun ludności gorlickiej, której z poświęceniem niósł pomoc w ciężkich chwilach inwazji rosyjskiej burmistrz ks. Bronisław Świeykowski. Po kazaniu odśpiewano Te Deum laudamus i patriotyczne pieśni, na czym zakończył się przedpołudniowy obchód. Wieczorem zaś zapalono na okolicznych wzgórzach ognie, które świadczyły o niewygasłej pamięci wiekopomnego zwycięstwa w światowej historii wojny" - pisała prasa o pierwszych obchodach rocznicy bitwy pod Gorlicami.

Od tego czasu obchody kolejnych rocznic bitwy gorlickiej weszły na stałe do kalendarza świąt uroczyście obchodzonych w okresie międzywojennym. Był to dzień, w którym do Gorlic licznie przybywały rodziny poległych w bitwie, które brały udział najpierw w uroczystym nabożeństwie, a następnie w uroczystym pochodzie odwiedzały cmentarz w celu oddania hołdu poległym. Największe odchody rocznicy bitwy pod Gorlicami miały miejsce w 1935 r., kiedy uroczyście świętowano 20. rocznicę przełamania frontu po Gorlicami.

O obchodach było głośno w Polsce za sprawą publikacji prasowych. 29 kwietnia 1935 r. "Kurier Literacko-Naukowy" opublikował na pierwszej stronie artykuł Romana Reinfussa "Dzieje oblężenia twierdzy gorlickiej", a "Światowid", ilustrowane pismo społeczno-kulturalne wychodzące w jednorazowym nakładzie 40 000 egzemplarzy, 4 maja 1935 r. poświęciło temu wydarzeniu okładkę, przedstawiając na niej fotografię zniszczonego kościoła w Gorlicach z 1915 r. i stosowny artykuł. Obchody rocznicowe organizowane przez Komitet Obchodu XX-lecia walk pod Gorlicami przeciągnęły się do sierpnia 1935 r., kiedy do Gorlic przybyli kombatanci I wojny światowej z Francji. Ich pobyt i uroczystości relacjonował "Ilustrowany Kurier Codzienny": "W sobotę rano o godzinie 7.31 do Gorlic z Zakopanego przyjechała wycieczka kombatantów alzackich pod przewodnictwem polskiego konsula ze Strasburga p. Jerzego Lechowskiego i p. Bauera, prezesa alzackiego F.I.D.A.C. płk. Kawicza, przedstawiciela polskiej F.I.D.A.C.

Zastępcy p. gen. Góreckiego. Na dworcu kolejowym oczekiwał pluton honorowy Związku Strzeleckiego z orkiestrą oraz organizacje społeczne. Mowę powitalną wygłosił zastępca starosty gorlickiego dr Nawojowski, którą następnie przetłumaczył Leszek Krajewski. W odpowiedzi przemówił p. Bauer słowami: Niezmiernie jestem wzruszony, że wśród mów powitalnych usłyszałem po raz pierwszy słowa Marna, Somma, Verdun, Gorlice, co wywołało we mnie uczucia wspólnoty tragicznych przeżyć Francuzów i Polaków. Po śniadaniu wycieczka udała się na jeden z największych cmentarzy wojennych obok miasta Gorlice, przy udziale tłumów publiczności, gdzie odbyła się uroczysta msza św. żałobna za poległych. Mszę celebrował ks. kanonik Litwin przy pieniach żałobnych pieśni tenora Liszki.

Po nabożeństwie pod pomnikiem na cmentarzu przemówił poseł Konstanty Laskowski o krwawych walkach pod Gorlicami, w których brało udział wielu Alzatczyków. Pan Bauer podczas swej mowy rozpłakał się, pobudzając wszystkich do łez, na wspomnienie krwawych walk, mówiąc, że jest to ostatnia walka - trwoży się na myśl, że dzieci nasze znowu kiedyś będą pchnięte przez szowinizm narodowy do walk bratobójczych - ale kombatanci dołożą starań, aby nie dopuścić do ponownego rozlewu krwi. Następnie złożono wieńce i uczczono poległych przez dwuminutowe milczenie. Po uroczystościach kombatanci francuscy zwiedzili miasto i spożyli posiłek w sali "Sokoła", skąd udali się na dworzec kolejowy i odjechali pociągiem do Katowic".

Również uroczyste obchody rocznicy bitwy gorlickiej miały miejsce w 1937 r. i były połączone z wielkim zjazdem turystycznym, w którym wzięło udział ok. 2000 osób. W czasie trwania uroczystości uczestnicy "zwiedzali nie tylko tereny krwawych zmagań wojennych, ale także wiele cmentarzy wojennych o ciekawej architekturze i co najważniejsze, dorobek społeczeństwa gorlickiego - odbudowane miasto Gorlice. […] Jednak największą atrakcją były loty propagandowe w dniach 2 i 3 maja [1937 r. - A.Ć.] dające wielu turystom możliwość podziwiania z lotu ptaka Beskidu Niskiego.

Ostatnie uroczyste obchody rocznicy bitwy gorlickiej odbyły się w 1938 r. i skupiły się bardziej na dokonaniach gorliczan niż na samej bitwie. Prasa pisała wtedy: "Gorlice po straszliwej burzy dziejowej, jaką przebyły, zdołały się odbudować w 99% i w bieżącym roku przekroczyły liczbę swoich mieszkańców w porównaniu z liczbą czasów przedwojennych". W 1940 r. 25. rocznicę bitwy pod Gorlicami obchodził okupant niemiecki, urządzając uroczyste obchody na cmentarzu nr 91 w Gorlicach z udziałem żołnierzy Wehrmachtu. Ich pozostałością są fotografie w albumie Heinricha Hoffmanna "Die Soldaten des Führers im Felde" wydanym w Monachium w 1941 r. i okolicznościowy stempel pocztowy, jaki stosowała poczta w Gorlicach 2 maja 1940 r.

Po II wojnie światowej, w czasach PRL-u nie obchodzono rocznic bitwy gorlickiej ze względów politycznych. Wyjątkiem był 1965 r., kiedy odbyły się lokalne uroczystości z okazji 50. rocznicy bitwy pod Gorlicami, w czasie których Miejska Rada Narodowa w Gorlicach podjęła uchwałę o zamówieniu dużego obrazu u częstochowskiego malarza mającego szymbarskie korzenie Edwarda Mesjasza. Zamówiony obraz "Atak wojsk pruskich na Gorlice" przez wiele lat zdobił salę obrad gorlickiego ratusza i w zasadzie nie był znany społeczności gorlickiej. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych XX w. został udostępniony szerszej publiczności i trafił do gorlickiego muzeum PTTK, gdzie można go obecnie podziwiać.

Pierwsze prawdziwie uroczyste obchody upamiętnienia zmagań wojennych na ziemi gorlickiej odbyły się z okazji 80. rocznicy bitwy pod Gorlicami w 1995 r. Wtedy w uroczystościach wzięli udział przedstawicieli rządów, ambasad i wojsk Austrii, Niemiec, Rosji, Węgier i Ukrainy. Obchody te swoim rozmachem wzbudziły bardzo duże zainteresowanie w całej Polsce oraz państwach ościennych szczególnie na Węgrzech, gdzie I program telewizji Węgier relacjonował ich przebieg. Za przygotowanie tej imprezy, "która mądrze łączyła w sobie historię i tradycję z dniem dzisiejszym", komitet organizacyjny otrzymał nagrodę "Srebrnego Talara" przyznawaną przez Sądecko-Podhalańską Izbę Gospodarczą w Nowym Sączu w kategorii "Najwybitniejsze osiągnięcie organizacyjne i artystyczne w dziedzinie kultury w 1995 r."

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na gazetakrakowska.pl Gazeta Krakowska