Polsko-Słowacki Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca

Dobiega końca realizacja mikroprojektu pod nazwą „Polsko-Słowacki Program Wczesnego Wykrywania Raka Płuca”. Jest on współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa za pośrednictwem Euroregionu „Tatry” w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska-Republika Słowacka 2007-2013.

To pierwszy tak duży projekt w Euroregionie Tatry dotyczący medycyny zarówno w jej wymiarze społecznym jak i naukowym. Realizowały go: Szpital Specjalistyczny Chorób Płuc im. O Sokołowskiego w Zakopanem oraz Narodowy Instytut Gruźlicy, Chorób Płuc i Chirurgii Klatki Piersiowej w Wyżnych Hagach na Słowacji.

Jak realizowano projekt

Projekt polegał na kwalifikacji i wykonaniu badań przesiewowych u osób z grupy ryzyka zachorowania na raka płuc. Adresowany był do tych samych grup pacjentów po obu stronach granicy. Profil uczestnika to: osoba paląca papierosy co najmniej 20 lat, wiek 55-65 lat, ze szczególnym uwzględnieniem przedstawicieli środowisk zaniedbanych socjalnie, zameldowanych na pobyt stały w granicach Euroregionu Tatry. Zakres badania obejmował wykonanie tomografii komputerowej płuc (HRCT), ocenę wyników przez lekarzy specjalistów w obu ośrodkach, konsultacje trudnych przypadków przez obie strony projektu. W przypadku wykrycia chorób pacjentów kierowano do dalszej diagnostyki i leczenia.

Przy okazji wdrażania programu szpitale nawiązały współpracę w zakresie nowych metod leczenia operacyjnego i diagnostyki chorób narządów klatki piersiowej takich jak: małoinwazyjne resekcje raków płuca (VATS-lobektomie), przezoskrzelowa i przezprzełykowa ultrasonograficzna diagnostyka śródpiersia (EBUS, EUS) oraz internetowa telediagnostyka w zakresie badań mikroskopowych oraz telekonsultacje torakochirurgiczno-onkologiczne.

Kolejnym elementem projektu było wspólne sympozjum naukowe „Postępy w Pulmonologii i Torakochirurgii”.

Dodatkową wartością przedsięwzięcia było częściowe rozwiązanie problemu, jakim jest powszechny brak świadomości społecznej dotyczącej zagrożenia rakiem płuca zwłaszcza ze strony środowisk zaniedbanych społecznie.

Jak wynika z dotychczasowych badań, w tym przedstawianych podczas Sympozjum, operacyjność raka płuca przy zastosowaniu badań przesiewowych w kierunku jego wczesnego wykrycia wzrasta co najmniej o 10 proc. W pozostałych przypadkach pozostają mniej skuteczne, znacznie droższe i bardziej obciążające dla pacjentów chemio- i radioterapia.

Oddziaływanie transgraniczne

Projekt ma oczywisty efekt społeczny i oddziaływanie transgraniczne które jest widoczne na każdym etapie jego realizacji.

Po pierwsze, zostały stworzone trwałe struktury współpracy pomiędzy partnerami. Realizacja wspólnego projektu naukowego i wykonanie badań oraz wymiana doświadczeń środowisk naukowych ma wymierne efekty dla wdrażania nowych metod leczenia raka płuc w obu szpitalach. Ugruntowaniem tych działań podjętych w celu opracowania międzynarodowego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Płuc było podpisanie umowy współpracy pomiędzy szpitalami, która będzie kontynuowana w przyszłości.

Po drugie, opracowanie naukowe programu, kwalifikacja pacjentów i przeprowadzenie badań tomografem komputerowym u każdego z partnerów ze względu na wysokospecjalistyczną dziedzinę medycyny wymagało ciągłych konsultacji środowisk medycznych z Polski i Słowacji, szczególnie na etapie interpretacji i podsumowania wyników. Działania te przyczyniły się do zniwelowania barier w kontaktach środowiska medycznego po obu stronach granicy.

Po trzecie, poprzez organizację Sympozjum i udział lekarzy torakochirurgów, pulmonologów, radiologów, onkologów, patologów i innych specjalności z Polski i Słowacji nastąpiła integracja, transfer wiedzy, przenoszenie dobrych praktyk na temat sposobów leczenia chorób płuc, w szczególności nowotworów płuc, po obu stronach granicy.

Ponadto realizacja projektu ma znaczące oddziaływanie transgraniczne na społeczności przygraniczne. Nie tylko poprzez skierowanie, a następnie przebadanie znaczącej liczby osób z grup ryzyka z Polski i Słowacji, ale również poprzez szeroko zakrojoną kampanię promocyjną na temat profilaktyki zdrowotnej i znaczenia badań w kierunku wczesnego wykrywania raka płuc, co przyczyniło się do wzrostu świadomości mieszkańców pogranicza polsko-słowackiego w tym zakresie. Należy przypuszczać, że przełoży się to na zwiększenie wykrywalności i skuteczności leczenia.

Trwałość produktów i rezultatów projektu została zapewniona przez 5 lat od jego zakończenia.

Rezultaty medyczne

W obu ośrodkach badania były przeprowadzone między 13 maja a 7 czerwca 2013 r. W każdym przebadano po 150 osób. Tomogramy były oceniane przez lekarzy specjalistów radiologów w obu szpitalach, a wyniki przesyłano pacjentom drogą pocztową.

W przypadku wykrycia zmian ogniskowych w płucach stosowano identyczny algorytm postępowania zgodny z zaleceniami IELCA (International Early Lung Cancer Action Project):
W przypadku pojedynczych bezobjawowych zmian (guzków) poniżej 5 mm zalecano wykonanie kontrolnej tomografii po roku obserwacji. W przypadku dwóch lub więcej podobnych zmian pacjenta kierowano do poradni chorób płuc w celu dalszej diagnostyki. W przypadku zmian wielkości 5-10 mm pacjent otrzymywał antybiotykoterapię przez 14 dni i po 3 miesiącach zalecano kontrolną tomografię. W przypadku regresji zmian zalecano kolejną kontrolę tomograficzną za 9-12 miesięcy, a w przypadku braku poprawy lub dalszego wzrostu guzków pacjenta kierowano do dalszej diagnostyki inwazyjnej (bronchofiberoskopia, ultrasonografia przezoskrzelowa, badania spirometryczne) w warunkach szpitalnych.

Pacjenci, u których wykryto guzki powyżej 15 mm, byli kierowani do dalszej diagnostyki w oddziale chorób płuc lub chirurgii klatki piersiowej.

Oprócz celu głównego, jakim było wykrywanie zmian ogniskowych podejrzanych o nowotworowy charakter, w opisach badań ujmowano również inne zmiany patologiczne płuc i śródpiersia widoczne w tomogramach, a często występujące u palaczy tytoniu, np. zmiany śródmiąższowe, włókniste, rozedmowe, torbielowate, rozstrzeniowe oraz zmiany w innych narządach zarówno klatki piersiowej jak i jej najbliższym sąsiedztwie uwidocznionym w badaniach.

W badaniach po stronie słowackiej wykryto zmiany ogniskowe w zakresach wielkości 0-5 i 5-10 mm u dziewięciu osób, które poddano obserwacji zgodnej z zaleceniami IELCA, a po stronie polskiej u dwóch osób zmiany powyżej 15 mm, które w trakcie dalszych badań okazały się rakami płuca i zostały zoperowane.

Stosunkowo mała liczba wykonanych w programie badań nie pozwala na wyciąganie wniosków popartych statystyką, ale dwa wykryte raki na 150 badań w polskiej części euroregionu (jeden na 75 badanych) to więcej niż w najbardziej porównywalnym programie szczecińskim (jeden na 125 badanych) są koronnym potwierdzeniem celowości przeprowadzenia w regionie takich badań na szerszą skalę.

Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom środowisk medycznych z Polski i Słowacji w zakresie rozwoju współpracy w dziedzinie ochrony zdrowia mamy nadzieję na kontynuację wspólnych transgranicznych przedsięwzięć w przyszłości.

Opr. IKA