Rodzice muszą zrozumieć wartość szczepień, muszą chronić zdrowie i życie swoich dzieci

Termin szczepionki” słyszymy bardzo często. Nie wszyscy jednak wiedzą, czym te szczepionki są i jak działają?

Szczepionki są specjalnymi preparatami do tak zwanego sztucznego uodpornienia czynnego. Zawierają ściśle określone, zmodyfikowane antygeny, czyli wirusy lub bakterie, które po wprowadzeniu do organizmu stymulują powstanie skutecznej ochrony. Dzięki temu nasz organizm jest uodporniony na zakażenie tymi drobnoustrojami, bez wywoływania działań toksycznych. W efekcie nie chorujemy.

Czynne uodpornienie? Co to znaczy?

Czynne, czyli takie, które pochodzi z zewnątrz, kiedy podaje się antygen, a organizm sam produkuje przeciwciała. Oczywiście jest też metoda uodpornienia biernego – podaje się gotowe przeciwciała, jeśli człowiek nie jest w stanie ich wyprodukować. Na przykład w przypadku tężca stosuje się zarówno szczepienie, jak i antytoksynę, czyli gotowe przeciwciała. Tak samo jest w przypadku urodzenia się dziecka matki chorej na wirusowe zapalenie wątroby - noworodki powinny dostać gotowe przeciwciała, bo same nie są w stanie ich wyprodukować.

Jakie są rodzaje szczepionek?

Istnieje kilka podziałów. Możemy wymienić szczepionki żywe, czyli takie, które zawierają żywe drobnoustroje o osłabionej zjadliwości. Mówimy o nich, że są atenuowane, to znaczy niezdolne do wywołania choroby. Z kolei nieżywe zawierają zabite drobnoustroje. Dodatkowo szczepionki możemy podzielić na pojedyncze i skojarzone. Skojarzone, czyli wieloskładnikowe, to takie, które w jednym zastrzyku chronią przed kilkoma chorobami. Dzięki temu oszczędza się dziecku dodatkowego bólu. Obecnie stosuje się szczepionki nawet 6w1.

Kiedy należy zacząć szczepić dzieci?
Pierwszymi szczepieniami są te, które podajemy już w okresie noworodkowym – w ciągu pierwszych 24 godzin życia trzeba zaszczepić maluszka przeciwko gruźlicy i wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. W wieku 6 tygodni dzieci zaczynają szczepienia podstawowe przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi i Haemofilus influenzae, kontynuując także szczepienie przeciwko WZW. Wtedy też można zacząć profilaktykę inwazyjnych zakażeń pneumokokowych oraz rotawirusowych.

Czym jest Podstawowy Kalendarz Szczepień ?

Takim kalendarzem można nazwać Program Szczepień Ochronnych - czyli PSO. Jest to po prostu podstawa prawna dotycząca zasad i terminów realizacji szczepień, ustalana przez głównego inspektora sanitarnego. Obejmuje uodpornienie przeciwko takim chorobom jak m.in. gruźlica, błonica, tężec, krztusiec, poliomyelitis, wirusowe zapalenie wątroby, ospa wietrzna , wścieklizna, odra, świnka czy różyczka. To, w którym miesiącu życia dziecko powinno być zaszczepione, także jest dokładnie rozplanowane.

Tak jak mówiłam, pierwsze szczepionki podaje się już w pierwszej dobie życia. Potem szczepi się przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi i zakażeniu Haemophilus influenzae dotyczącym układu oddechowego i mogącym wywołać zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. W drugim roku życia dochodzi także ochrona przeciw różyczce, odrze i śwince. Szczepienia trzeba powtarzać. Na przykład przeciwko błonicy i tężcowi szczepimy cztery razy, a później podajemy trzy dawki przypominające.

Ostatni raz zastrzyk podawany jest w trakcie ostatniego roku nauki w szkole ponadpodstawowej. A co najważniejsze – te szczepienia są refundowane, nie trzeba za nie płacić.

Szczepienia na jakie choroby są zaliczane do zalecanych?

Szczepienia zalecane nie są finansowane ze środków znajdujących się w budżecie Ministerstwa Zdrowia. Zaleca się szczepionki m.in. przeciwko grypie, rotawirusom, inwazyjnym zakażeniom meningokokowym, kleszczowemu zapaleniu mózgu.

Ile to kosztuje?

Nie da się jednoznacznie tego określić. Cena zależy od rodzaju szczepionki, producenta, ilości dawek...

Jeśli nie zaszczepimy dziecka, zachoruje. A choroby zakaźne wywołują powikłania. Jakie na przykład?

Oczywiście każda przebyta choroba zakaźna może wywołać powikłania. Zakażenia meningokowe mogą spowodować a przykład zapalenie opon mózgowych, a nawet śmierć. Samo zachorowanie na wirusowe zapalenie wątroby czy gruźlicę jest obarczone naprawdę dużym ryzykiem. Zapalenie wątroby skutkuje często marskością. Gruźlica wywołuje choroby płuc czy uszkodzenia innych narządów. Kolejnym przykładem może być odra, która sama w sobie ma ciężki przebieg a po kilku latach może powodować wystąpienie podostrego stwardniającego zapalenia mózgu – które jest śmiertelne. Nie da się wymienić listy powikłań, bo każda choroba ma inną specyfikę i inne następstwa.

Jeśli już mówimy o powikłaniach, nie możemy nie wspomnieć o przeciwnikach szczepionek. Zarzucają szczepieniom właśnie to. że ich podanie wiąże się ze skutkami ubocznymi czy przykrymi następstwami. To prawda?

Szczepionka, tak samo jak każdy lek, może wywołać jakieś powikłania. Do najczęściej stwierdzanych niepożądanych odczynów poszczepiennych należy gorączka i miejscowy odczyn w miejscu wstrzyknięcia. Jest to nic Innego jak reakcja układu odpornościowego na podane antygeny. Oczywiście bardzo rzadko niektóre szczepionki mogą wywoływać także poważniejsze reakcje, ale są one szczegółowo opisane w ulotkach informacyjnych każdej szczepionki. Większość poważnych zdarzeń po szczepieniu nie jest z nim związana. Jest jedynie przypadkową zbieżnością w czasie, błędnie kojarzoną ze szczepionką.

Szczepienia mogą obniżać odporność?

To jeden z mitów. Nie powodują żadnego obniżenia odporności, wręcz przeciwnie.

Kiedyś pojawiła się informacja, że szczepienia mogą wywoływać autyzm. To prawda?

Nie! Szczepionki nie wywołują autyzmu. Rzeczywiście, w bardzo szanowanym piśmie naukowym, Lancet”, w latach 90. pojawił się artykuł, w którym autor przekonywał o takich skutkach szczepionek. Dowodził, że po wprowadzeniu szczepień w Anglii wybuchła epidemia autyzmu. Jak się później okazało, pisał to na zamówienie rodziców będących w konflikcie z firmami farmaceutycznymi produkującymi szczepionki.

Ten artykuł był jednym wielkim kłamstwem. Lancet” po latach przyznał się do błędu i wycofał tę publikację z archiwum. Poza tym, gdyby pomyśleć logicznie – jakby szczepionki wywoływały autyzm, takich zachorowań byłoby setki tysięcy. Gdyby ten mit był prawdą, wycofalibyśmy szczepionki i nikt nie miałby autyzmu. To niestety nie jest takie proste. Autyzm to choroba o niejasnej etiologii, która występuje coraz częściej.

Czyli możemy powiedzieć, że szczepionki są bezpieczne?

Szczepionki są wprowadzane po wielu latach badań klinicznych, które udowodniły ich skuteczność. Powiem tak – na pewno są bezpieczniejsze niż choroby zakaźne, przeciwko którym uodparniają.

Czy po szczepieniu dziecko trzeba specjalnie traktować, pielęgnować? Jak w ogóle przekonać malucha do szczepienia?

Czasami dziecko potrzebuje leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych. A jak przekonać dziecko? Nie da się. Pytanie go, czy chce mieć szczepienie, jest bez sensu, bo z góry wiemy, że powie nie”. Możemy przekonać rodziców. Muszą wiedzieć, dlaczego warto szczepić swoje pociechy. Często rodzice skarżą się, że nie mają wglądu do ulotek dołączanych do szczepień
– a wystarczy zapytać pielęgniarkę, która wykonuje zastrzyk. Ona może taką ulotkę pokazać. Zresztą zawsze, kiedy rodzic ma wątpliwości, powinien porozmawiać ze swoim lekarzem POZ. Uzyska od niego wyjaśnienia.