Zofia Rydet, urodzona w Stanisławowie fotografka, znana jest głównie jako autorka monumentalnego cyklu „Zapis socjologiczny”, w którym przez niemal dwie dekady dokumentowała życie mieszkańców polskich wsi i miast (cykl w 2024 roku został wpisany na Polską Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata). Fotografią zaczęła zajmować się stosunkowo późno, w wieku 40 lat, jednak szybko zyskała uznanie dzięki wyjątkowej wrażliwości i unikalnemu stylowi. Od 1954 roku była członkinią gliwickiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Fotograficznego.
W drugiej połowie lat 60. Rydet rozpoczęła pracę nad „Światem uczuć
i wyobraźni” – cyklem kolaży fotograficznych, które tworzyła na bazie własnego archiwum oraz nowych zdjęć, powstałych specjalnie na potrzeby cyklu. Początkowos Rydet prezentowała je jako diaporamę, czyli pokaz slajdów z towarzyszącą ścieżką dźwiękową.
W „Świecie uczuć i wyobraźni”, który właśnie prezentuje Muzeum Fotografii w Krakowie, Zofia Rydet sięga po surrealistyczne środki, by mówić o tematach całkowicie realnych: o doświadczeniach II wojny światowej i Zagłady, o zagrożeniach, przemijaniu, ale i o miłości, macierzyństwie czy nadziei. Cykl ten pokazuje Rydet jako artystkę o poetyckiej wrażliwości, a jednocześnie mistrzynię swojego fachu, precyzyjnie konstruującą fotograficzne obrazy.
Za życia fotografki „Świat uczuć i wyobraźni” był prezentowany zaledwie kilkukrotnie, na kameralnych wystawach w galeriach BWA w Lublinie i Zamościu oraz w Galerii Fotografii w Świdnicy. W 1979 roku nakładem Krajowej Agencji Wydawniczej został wydany album pod tytułem „Świat uczuć i wyobraźni” ze wstępem teoretyczki fotografii Urszuli Czartoryskiej. Pracując nad wariantami kolaży, fotografka stworzyła łącznie ok. 1000 odbitek, które dziś są pod opieką Fundacji im. Zofii Rydet. Z tego zbioru kurator wystawy, Karol Hordziej, wybrał na wystawę w Muzeum Fotografii w Krakowie niemal 100 prac oraz zbiór obiektów (wyciętych fragmentów zdjęć), z których Rydet tworzyła swoje wieloelementowe kolaże.
„W trakcie przygotowań do wystawy miałem okazję nie tylko porównać ze sobą niezliczone warianty odbitek stworzonych przez Zofię Rydet, ale także odkryć nieznany do tej pory cykl fotomontaży. Ten zbiór, który roboczo nazwałem „Motyw słońca”, zostanie po raz pierwszy zaprezentowany na wystawie w MuFo. Fascynujące jest również archiwum elementów wyciętych przez fotografkę z jej własnych zdjęć, które działa jak rozsypany wizualny słownik pozwalający budować nowe surrealistyczne obrazy, a także zbiór etykiet z kopert, w których artystka przechowywała zdjęcia o różnej tematyce, przypominający współczesną chmurę tagów w wyszukiwarce. Wszystkie te elementy pozwalają lepiej zrozumieć proces twórczy artystki i ogrom wykonanej przez nią pracy” - mówi kurator wystawy, Karol Hordziej.W MuFo obok autorskich fotomontaży będzie można zobaczyć także „matryce”, czyli złożone z wyciętych fragmentów kolaże, które stanowiły podstawę dla ostatecznych wersji fotomontaży oraz trójwymiarowe obiekty z cyklu „Przemiany”.
„Świat uczuć i wyobraźni” to bez wątpienia najbardziej osobisty cykl Zofii Rydet, który można określić mianem zbioru krajobrazów wewnętrznych autorki, oddających jej sposób myślenia o świecie i przeżywania go. W tekście podsumowującym cykl Urszula Czartoryska zwracała uwagę na powód, dla którego Rydet sięgnęła w tych poszukiwaniach po tę konkretną technikę, pisząc: „Fotomontaż to rodzaj wyzwania wobec nieodwołalnej opisowości fotografii, w imię nie tyle nieprawdy, co raczej prawdy zintensyfikowanej, prawdy „wyższego stopnia” sugestywności.”
Cały cykl na potrzeby książki został podzielony na piętnaście rozdziałów: „Pejzaże”, „Narodziny”, „Macierzyństwo”, „Oczekiwania”, „Odejścia”, „Za ścianą życia”, „Zakochani”, „Sentymentalna ballada”, „Zagłada”, „Manekiny”, „Fantomy”, „Zagrożenie, „Obsesje”, „Przemiany” i „Nadzieja”. Na wystawie przywrócono stosowany przez Rydet w trakcie pokazów przezroczy oraz we wcześniejszej, autorskiej makiecie publikacji podział na 17 serii, z dodatkowymi „Zniszczeniem” i „Tęsknotą”.
To połączenie tematów daje widzom okazję, by spojrzeć oczami Zofii Rydet – artystki, która w centrum swoich zainteresowań stawiała zawsze ludzi i ich doświadczenia. Sama twórczyni mówiła zresztą o tym cyklu tak: „Mój „Świat uczuć i wyobraźni” mówi o człowieku zagrożonym już od chwili narodzin, o jego obsesjach, o jego uczuciach, osamotnieniu, pragnieniach, o lęku, przed którym ratuje go tylko miłość, o tragedii przemijania, o strachu przed zagładą i zniszczeniem.”
Dziś, w czasach globalnego niepokoju oraz kulturowego zwrotu w stronę duchowości i magii, fotokolaże Zofii Rydet wydają się niezwykle aktualne. Wewnętrzne, liryczne krajobrazy stworzone przez artystkę pół wieku temu pozwalają widzom konfrontować się z własnymi emocjami.
Wystawę „Zofia Rydet. Świat uczuć i wyobraźni” można oglądać w MuFo Rakowicka (ul. Rakowicka 22A) do 4 maja 2025 roku. Szczegółowe informacje o godzinach otwarcia wystawy oraz cenach biletów są dostępne na stronie www.mufo.krakow.pl.
Wystawę dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego.
