Obowiązujący Program ochrony powietrza pochodzi z 2013 roku. Zakłada m.in. zmniejszenie użycia paliw stałych, w tym węgla na terenie Krakowa, realizację gminnych programów ograniczania niskiej emisji przez wymianę kotłów, podłączenie nowych użytkowników do sieci ciepłowniczych i gazowych oraz termomodernizację budynków.
Mowa w nim również o edukacji ekologicznej mieszkańców.
Efektem powinno być zmniejszenie emisji pyłów PM10 i PM2,5. Zgodnie z założeniami programu, w województwie do 2023 roku stężenie pyłu PM10, PM2,5, benzo(a)pirenu, dwutlenku azotu i dwutlenku siarki w powietrzu powinno osiągnąć dopuszczalne poziomy.
Najwięcej przestarzałych urządzeń grzewczych zlikwidowano w ubiegłym roku w Krakowie(2918), Suchej Beskidzkiej (476) i Nowym Sączu (200). Ale spośród 90 objętych programem gmin jedynie 37 prowadziło akcje likwidacji kotłów. W niektórych tylko termomodernizowano budynki albo instalowano źródła odnawialne.
W latach 2013-2015 w Małopolsce wymieniono zaledwie ok. 10 tys. kotłów węglowych, a zgodnie z Programem
ochrony powietrza do 2023 r. powinno zniknąć ich aż 155 tys.
Dlatego choć program przewidziany jest na 10 lat, w momencie, gdy standardy w dalszym ciągu zostają przekroczone, co trzy lata można go aktualizować, żeby był bardziej efektywny. Mówi o tym dyrektywa unijna i ustawa Prawo ochrony środowiska. W latach 2013-2015 w Małopolsce program redukcji emisji pyłów przewidziany do 2023 roku zrealizowano w 8 procentach, a w Krakowie - w 31 procentach.
Urząd Marszałkowski przeprowadził w ponad 9 tys. małopolskich gospodarstw, w 10 gminach (m.in. Liszki, Słomniki, Rabka, Kalwaria Zebrzydowska, Limanowa, Piwniczna) badania. Miały pokazać, czym mieszkańcy ogrzewają domy.
- Ankieta pozwalała stwierdzić, czy kotły są stare czy nowe. Niektórzy respondenci mówili wprost, że zdarza się im palić śmieciami albo niskiej jakości odpadami węglowymi - mówi Aneta Lochno z firmy Atmoterm, która na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego opracowuje Program ochrony powietrza.
Najbardziej powszechnym źródłem ogrzewania, szczególnie w małych miejscowościach okazały się paliwa stałe. Dominowały kotły nawet 10-letnie, ładowane ręcznie. Większość ankietowanych nie była podłączona do sieci grzewczych.
Urząd zebrał wnioski mieszkańców, organizacji pozarządowych i władz gmin. Do 22 września w największych miastach będą organizowane konsultacje dla przedstawicieli gmin z poszczególnych części regionu. Pierwsze, dla Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego odbyło się dziś w Krakowie, kolejne - dla gmin subregionu tarnowskiego zaplanowano jutro w starostwie w Tarnowie.
- W ramach aktualizacji zaproponowano wprowadzenie pewnych dodatkowych regulacji prawnych. Miałyby być związane z ograniczeniem stosowania urządzeń na paliwa stałe, pod kątem ich jakości oraz zmniejszenie używania paliw niskiej jakości -flotów i mułów węglowych, które powodują duże zanieczyszczenie powietrza - wyjaśnia Aneta Lochno.
Zdaniem dyrektor Departamentu Środowiska Urzędu Marszałkowskiego, Karoliny Laszczak podstawową sprawą jest edukacja.
- Kiedy mieszkańcy mówią, że będą musieli zapłacić więcej za pełnowartościowy opał w nowoczesnym piecu, trzeba pokazać im korzyści zdrowotne. Uświadomić, że paląc śmieciami albo odpadami węglowymi trują przede wszystkim samych siebie -wyjaśnia.
- Duża w tym rola gmin, ale będziemy też to robić na poziomie województwa - dodaje.
Prace nad przygotowaniem projektu zaktualizowanego programu potrwają do października. W listopadzie odbędą się oficjalne konsultacje społeczne i opiniowanie dokumentu przez władze gmin i powiatów. Najprawdopodobniej w styczniu 2017 roku dokument trafi do sejmiku.
