Wirtualne Muzea Małopolski od ponad dekady gromadzą zbiory z różnych placówek: muzeów krajowych, regionalnych, miejskich, izb muzealnych, a także z prywatnych kolekcji. W przestrzeni wirtualnej znajdują się cyfrowe odwzorowania eksponatów, które można oglądać na dokładnych zdjęciach pojedynczych i dookólnych, modelach 3D oraz filmach. Każdemu obiektowi można przyjrzeć się z bliska, poznać jego historię dzięki kartom obiektów, artykułom kontekstowym, materiałom edukacyjnym i wystawom tematycznym.
Zbiory pochodzą z niemal sześćdziesięciu instytucji i obejmują zarówno eksponaty dostępne w tradycyjnych muzeach, jak i te wyjęte z magazynów, czy nawet zebrane w kolekcje na potrzeby digitalizacji. Zasoby są wykorzystywane do tworzenia wirtualnych wystaw – powstało ich prawie sześćdziesiąt, a każda opowiada inną fascynującą historię.
Skarby Opactwa Cystersów w Mogile
Najnowszym osiągnięciem Wirtualnych Muzeów Małopolski jest digitalizacja kolekcji Opactwa Cystersów w Mogile, przygotowana przez Regionalną Pracownię Digitalizacji Małopolskiego Instytutu Kultury w Krakowie. Zbiory te kryją wiele tajemnic, legend i opowieści, a także niespodzianek. Część z nich udostępniona jest w Muzeum Duchowości i Kultury Cystersów, w którym od czasu do czasu zmieniana jest ekspozycja, inne na co dzień pozostają ukryte za klauzurą klasztoru.
Najstarsze zdigitalizowane obiekty pochodzą z XIII wieku, najmłodsze z XX. Wśród nich znajdują się dokumenty z klasztornego archiwum, malarstwo oraz zabytki związane z bogatą historią zakonu. Praca zespołu digitalizacyjnego trwała 11 tygodni i zaowocowała wykonaniem ponad 10 500 zdjęć oraz zgromadzeniem niemal 700 GB danych. Aby dokładnie odwzorować niektóre obiekty, konieczne było także użycie skanera geodezyjnego, który umożliwił przygotowanie trójwymiarowego modelu Biblioteki Gotyckiej z jej unikatowymi polichromiami autorstwa Stanisława Samostrzelnika.
Wśród zdigitalizowanych skarbów znalazł się także tryptyk ze Szczodrowa z 1491 roku, który można teraz podziwiać w przestrzeni wirtualnej w całej okazałości.
Osiem wieków historii
Opactwo Cystersów w Mogile zostało założone w 1222 roku z inicjatywy biskupa Iwo Odrowąża, który sprowadził zakonników nad rzekę Dłubnię. Cystersi, wierni swojej regule, stworzyli na żyznych terenach samowystarczalne gospodarstwo, a pierwsi zakonnicy przybyli z Lubiąża na Dolnym Śląsku.
W klasztornym archiwum zachowały się XIII-wieczne dokumenty fundacyjne, w tym dokument z pieczęcią biskupa Iwo Odrowąża. Innym skarbem z tego okresu jest pergamin z pieczęcią przedstawiającą pierwszą katedrę na Wawelu, tzw. Hermanowską. Z Lubiąża najprawdopodobniej pochodzi również ciężka, zdobiona skrzynia zasobowa, która przez stulecia pełniła funkcję sejfu. Dziś jest elementem kolekcji muzealnej, a użytkownicy portalu mogą obejrzeć ją z bliska, z każdej strony.
Kontakty mogilskich cystersów z dworem królewskim były intensywne i wieloaspektowe. W dokumentach znajdują się wzmianki o obecności opata na koronacji Władysława Łokietka, a przywileje cystersom nadawali m.in. Kazimierz Wielki i Władysław Jagiełło. Klasztor gościł także koronowane głowy: Zygmunta Augusta z matką (czego pamiątką są kafle pozostałe po piecu stojącym prawdopodobnie w Pałacu Opata, na tyle oddalonym od klasztornych założeń, że goście nie zakłócali spokoju zakonników), Stefana Batorego przed koronacją oraz Jana III Sobieskiego przed bitwą pod Wiedniem. Prawdopodobnie to właśnie Sobieski pozostawił w klasztorze wyjątkowy dar – kunsztownie wykonany zestaw szat liturgicznych, znany jako garnitur różany, ufundowany jako wyraz wdzięczności za łaskę zwycięstwa nad niewiernymi.
Artystyczny dorobek mogilskich cystersów
Opaci dbali o rozwój duchowy i artystyczny klasztoru, zamawiając dzieła u znanych malarzy. Tomasz Dolabella i Franciszek Ignacy Molitor tworzyli płótna z wizerunkami świętych związanych z cystersami, takich jak Bernard z Clairvaux czy Robert z Molesme. W kolekcji w portalu Wirtualne Muzea Małopolski znalazło się również dzieło wyjątkowej wartości – XV-wieczny obraz Regina Angelorum, który odnaleziono na strychu kościoła św. Bartłomieja. Zanim tam trafił, najprawdopodobniej znajdował się w jednym z kościelnych ołtarzy. Nie wiadomo też jeszcze, gdzie będzie wystawiony, bo ze względów konserwatorskich nie może znaleźć się na stałe w muzealnej ekspozycji, można go jednak obejrzeć w przestrzeni wirtualnej.
Nie wszystkie tajemnice mogilskiego opactwa zostały odkryte. W klasztornym refektarzu znajduje się obraz przedstawiający św. Bernarda z Clairvaux, który trzyma w ręku miniaturę kościoła, wyglądającą jak współczesna świątynia, ale w momencie powstania obrazu jeszcze nieistniejącą. To zagadkowe przedstawienie można teraz dokładnie obejrzeć online.
Biblioteka Gotycka, renesansowe polichromie
Jednym z najcenniejszych zabytków opactwa jest Biblioteka Gotycka z freskami autorstwa Stanisława Samostrzelnika. Ten mogilski cysters, artysta bywały w świecie i miniaturzysta, pracujący na zlecenie możnych, ozdobił również kościół klasztorny i krużganki, ale to zdobienia biblioteki jego autorstwa budzą największe emocje. Polichromie zdobiące sklepienie przedstawiają nie tylko motywy religijne, ale także herby i symbole związane z mecenatem królewskim, takie jak orzeł Zygmunta Starego czy smok, herb Sforzów.
Biblioteka, choć na co dzień niedostępna dla zwiedzających, została dokładnie odwzorowana cyfrowo. Dzięki trójwymiarowemu modelowi można teraz zobaczyć każdy detal tego niezwykłego wnętrza, które kryje w sobie historię i kunszt artystyczny średniowiecza.
Nowoczesność w służbie historii
Digitalizacja zbiorów Opactwa Cystersów w Mogile to przykład tego, jak współczesne technologie mogą pomóc zachować i popularyzować dziedzictwo kulturowe. Dzięki portalowi Wirtualne Muzea Małopolski każdy może poznać bogactwo historii i sztuki skrywane za klauzurą klasztoru.
Możliwość zwiedzania Gotyckiej Biblioteki, podziwiania arcydzieł malarstwa czy eksplorowania średniowiecznych dokumentów to nie tylko okazja do odkrycia przeszłości, ale także do zrozumienia jej znaczenia. Digitalizacja otwiera drzwi do miejsc zamkniętych przez stulecia, oferując wszystkim podróż w czasie i przestrzeni.
Wejdź za klauzurę – dzięki Wirtualnym Muzeom Małopolski to możliwe jak nigdy dotąd.
Projekt dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach Programu Rządowego „Kultura cyfrowa”.
***
Polecamy również nasze artykuły:
