Kraków. Czy Plac Centralny jest centrum Nowej Huty? Odpowiedzi szukaj na wystawie

Choć historia Placu Centralnego nie jest długa i sięga 1952 roku, w historii Nowej Huty zajmuje on miejsce szczególne. Przez opowieści o wielu aspektach i funkcjach tego miejsca na przestrzeni 70 lat prowadzi najnowsza wystawa nowohuckiego oddziału Muzeum Krakowa: "Plac Centralny. W poszukiwaniu centrum". Tytułowe poszukiwanie odbywa się przez segmenty skupiające się wokół czterech tematów: architektury, komunikacji, życia codziennego oraz samego centrum.

- Pod względem architektonicznym plac Centralny był zaprojektowany jako centrum Nowej Huty, centrum reprezentacyjne o bardzo określonej architekturze. I w tym sensie plac do dziś pełni tę funkcję, wywołując wrażenie na odwiedzających to miejsce - opowiada Bartosz Arkuszewski, jeden z kuratorów ekspozycji. - Druga perspektywa to centrum komunikacyjne. Na początku lat 50. XX w. plac Centralny nazywano „placem rozjazdowym”, ponieważ było to miejsce, przez które przejeżdżały tramwaje dowożące pracujących do kombinatu metalurgicznego. Oczywiście plac był także centrum w aspekcie handlowym - dodaje. - Tu mieściły się ekskluzywne sklepy, które przyciągały w to miejsce także mieszkańców Krakowa. Dziś wiele z tych miejsc zajmują inne punkty hadlowo-usługowe, np. banki. Bardzo dobrze widać na tym przykładzie, jak na tym miejscu odbiły się przemiany społeczne, polityczne i ekonomiczne.

Wystawa opowiada jednak nie tylko o historii i teraźniejszości tego miejsca, lecz jest także próbą spojrzenia w jego przyszłość. Dlatego jedną z części wystawy stanowią projekty studentek i studentów Katedry Architektury Krajobrazu Politechniki krakowskiej, którzy zaproponowali m.in. częściowe wyłączenie z ruchu części ulic czy schowanie komunikacji pod powierzchnię ulic i stworzenie parku Centralnego, co mogłoby przywrócić także inną z jego dawnych funkcji - placu jako miejsca rekreacji.

Studenci poszukiwali odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób mogliby z tego miejsca korzystać również mieszkańcy. Co można by zrobić, żeby plac Centralny nie był tylko centrum komunikacyjnym, ale żeby również był miejscem ciekawym, zielonym, bezpiecznym, żeby była to przyjemna przestrzeń do spędzania wolnego czasu - opowiada Bartosz Arkuszewski.

Na wystawie będzie można obejrzeć jednak przede wszystkim wiele archiwalnych i współczesnych fotografii, obrazów i rysunków przedstawiających plac Centralny oraz najbliższe otoczenie. Będą też artykuły codziennego użytku, które można było kupić w sklepach wokół placu – Cepelii, księgarni, sklepie papierniczym, Modzie Polskiej, filatelistycznym czy z artykułami wyposażenia mieszkań. W tle narracji kuratorzy stawiają także pytanie o "centralnosć" placu.

- To pytanie pozostaje otwarte - podkreślają kuratorzy. - Nie chcieliśmy na nie odpowiadać wprost, ale zachęcić widzów, by w trakcie całej wystawy spojrzeli na plac z różnych perspektyw, a na końcu sami ocenili, czy ich zdaniem plac Centralny wciąż spełnia czy utracił funkcje centrum.

Autorzy wystawy przypominają również historię planowanej zmiany nazwy placu na na plac im. Ronalda Reagana, którą w 2004 roku zaproponowali krakowscy radn. Na reakcję społeczną nie trzeba było długo czekać. Mieszkańcy zawiązali Komitet Obrony Placu Centralnego, a ich działania przyczyniły się do ustalenia satysfakcjonującego dla obu stron kompromisu. 8 września 2004 roku radni uchwalili oficjalną nazwę miejsca: plac Centralny im. R. Reagana. Ale przysłuchując się codziennym rozmowom nowohucian, dalej usłyszeć można zwyczajową nazwę "plac Centralny" albo po prostu "Centralny".

Wystawa jest otwarta w Muzeum Nowej Huty (os. Centrum E1, dawne kino Światowid) od 27 lipca br. do 8 stycznia 2023 roku.

Inflacja przekroczy 16 proc. Z wysokimi cenami będziemy żyć dłużej