Kraków. Niekończąca się batalia o sposób upamiętnienia obozu w Płaszowie

Coraz szersze kręgi zatacza zaciekła dyskusja o Muzeum - Miejscu Pamięci KL Plaszow. Włączyło się w nią właśnie Towarzystwo na Rzecz Ochrony Przyrody. W piśmie do Zarządu Inwestycji Miejskich prezes TnROP Mariusz Waszkiewicz krytykuje m.in. proponowaną formę ogrodzenia terenu poobozowego czy lokalizację obiektu Memoriału wraz z parkingiem.

W czerwcu miasto ogłosiło konsultacje społeczne (potrwają do grudnia) dotyczące tworzenia tego muzeum. Miały uspokoić emocje narosłe wokół tego tematu. Na razie tak się nie stało...

- Nie może być tak jak teraz, kiedy niektórym nie przeszkadza, że wchodzą na ten teren w szortach i z psem. Ale też projekt muzeum nie jest dobry. Wygląda jak tworzenie atrakcji turystycznej - alarmuje Waszkiewicz.

Zdaniem szefa TnROP w projektowaniu wypadałoby się cofnąć do początku i zacząć rzeczywiste konsultacje. - Obecne są pseudokonsultacjami. Organizatorzy prezentują podejście: możemy dyskutować o ogrodzeniu, ale już nie o Memoriale. A nie powinno się upierać przy czymś tylko dlatego, że ma się pozwolenie na budowę - mówi.

Przypomnijmy, że mieszkańcy, sąsiedzi terenu przyszłego muzeum, są przeciwni wygrodzeniu go - jak pokazuje projekt - słupami i siatką. Oprotestowują wycinkę drzew na działce przy ul. Swoszowickiej, pod parking i obiekt Memoriału. Domagają się, by teren poobozowy pozostał dostępny dla pewnych form rekreacji, sprzeciwiają się „komercji turystycznej”. W tym tygodniu w magistracie złożyli petycję w tej sprawie, z 1651 podpisami.

Równolegle pojawiło się stanowisko TnROP. Podpisany pod nim Mariusz Waszkiewicz zaczyna od stwierdzenia, że teren byłego obozu i jego otoczenia powinien być zagospodarowany jako miejsce pamięci, ale „uwzględniające funkcje ekologiczne i krajobrazowe oraz użytkowo-społeczne wskazane przez społeczność lokalną”.

Waszkiewicz przewertował wcześniejsze opracowania dotyczące urządzenia terenu poobozowego. - I już w studium z 1995 r. projektanci użyli określenia Park Pamięci. Postulowali upamiętnienie z pomocą zieleni, a nie płotów i monumentalnych inwestycji - mówi.

Jeśli chodzi o wygradzanie, zdaniem TnROP powinien pojawić się gęsty, strzyżony żywopłot wzdłuż granic cmentarzy, miejsc straceń i grobów masowych. Granicą obozu powinna natomiast biec aleja wysokich drzew. Siatkę ekolodzy widzą tylko jako zabezpieczenie przed upadkiem ze skarpy kamieniołomu na tym terenie.

Towarzystwo krytykuje budowanie - jego zdaniem - zbyt monumentalnego obiektu Memoriału i parkingu wzdłuż niego. - On rozcina gęsto zadrzewioną działkę. Dojdzie tu też do przerwania korytarza ekologicznego łączącego zadrzewienie z ogrodem działkowym i terenem Krzemionek - mówi Waszkiewicz. TnROP proponuje, by w projekcie Memoriał zmniejszyć i postawić tam, gdzie rosną gatunki inwazyjne, które należy zwalczać (np. sumaki), na wysokości ul. Abrahama. Zdaniem ekologów należy zrezygnować z parkingu, a stworzyć miejsce do wysadzania turystów, przy ul. Swoszowickiej. TnROP nie widzi potrzeby stawiania kolejnego budynku przy Jerozolimskiej.

Spór toczy się też o to, co będzie wolno na terenie muzeum. - Problemem są niestosowne zachowania, np. picie wódki. Ale nie przechadzka - uważa szef TnROP. Podobnego zdania jest radny Podgórza Jacek Młynarz. - Trzeba coś zrobić, by każdy wiedział, że znajduje się na terenie dawnego obozu. Ale powinny być dopuszczone: spacer, przejazd rowerem, bieganie. To nie urąga pamięci ofiar. Miasto po 70 latach chce upamiętniać, a wcześniej pozwoliło na zabudowanie wszystkich wolnych terenów w okolicy - wytyka.

Zarząd Inwestycji Miejskich podkreśla, że kwestia zagospodarowania dotyczy ok. 40 ha. - A jedynie 3,5 ha to teren, który częściowo będzie podlegał działaniom inwestycyjnym - podaje rzecznik ZIM Jan Machowski. Na 8 arach ma powstać Memoriał, droga dojazdowa oraz parking dla kilku autokarów i kilkudziesięciu aut. Dojazd do tej części muzeum będzie dostępny wyłącznie od strony ul. Kamieńskiego, by zminimalizować uciążliwości komunikacyjne dla mieszkańców. Sposób urządzenia reszty z 3,5 ha zależy od wyniku konsultacji, tak jak i sposób wygrodzenia terenu.

Memoriał - przekonuje rzecznik - nie będzie przytłaczał. O wymiarach 10,83 na 88,30 m, będzie niemal w całości schowany pod ziemię. - W koncepcji zagospodarowania nie ma też mowy o budowie nowego budynku od strony ul. Jerozolimskiej. Jest natomiast pomysł, by odbudować istniejący tam zrujnowany budynek. To na razie jedynie pomysł - zaznacza Machowski.

- Przy tej wielkości upamiętnienia ten pawilon, m.in. z toaletą, okaże się niezbędny - uważa jednak Michał Niezabitowski, dyrektor Muzeum Krakowa, które przygotowało scenariusz muzeum.

Tymczasem mieszkańcy nawiązali kontakt z Instytutem Architektury Krajobrazu Politechniki Krakowskiej. Mówi się o warsztatach lub konkursie dla studentów. Efektem byłby projekt Parku Pamięci „z poszanowaniem tradycji i przyrody”.

Muzeum - Miejsce Pamięci

* Niemiecki obóz pracy w Płaszowie, potem przekształcony w obóz koncentracyjny, powstał w 1942 r. na terenie dwóch żydowskich cmentarzy. Przez obóz przeszło ok. 30 tys. osób, zginęło w nim ok. 5 tys. więźniów. W okresie, gdy był największy, zajmował ok. 80 ha. Sukcesywnie likwidowano go od połowy 1944 do początku 1945 roku.

* Muzeum - Miejsce Pamięci KL Plaszow ma obejmować teren poobozowy między ul. Kamieńskiego a Jerozolimską, wpisany do rejestru zabytków (37 ha). W planach jest uporządkowanie zieleni, odwodnienie terenu, odpowiednie przygotowanie alejek, ustawienie ławek i tablic informacyjnych. Zostanie oznaczona lokalizacja budynków obozowych, ich relikty będą wyeksponowane. Inwestycja obejmie też remont historycznego budynku Szarego Domu (ul. Jerozolimska 3), gdzie będzie wystawa. Powstanie budynek Memoriału (pomieści wystawę o historii obozu i getta krakowskiego). Muzeum Krakowa uważa, że powinno też powstać centrum edukacyjne i recepcyjne przy Jerozolimskiej, ale nie jest to przesądzone.

FLESZ - Nieudane wakacje? Masz prawo do reklamacji!