Odkopali mury dawnego dworu w Oświęcimiu podczas budowy nowej drogi. Należał do wielkiego rodu Russockich [ZDJĘCIA]

Pierwsze ustalenia archeologiczne wskazują, że budowla, której część odsłonięto mogła powstać w XVIII, a na pewno była już w XIX wieku.

Do takich wniosków skłania się oświęcimski archeolog Grzegorz Mądrzycki, którego pracownia sprawuje nadzór archeologiczny nad wspomnianą inwestycją i wieloma innymi prowadzonymi w mieście.

- Na najstarszych austriackich mapach katastralnych z 1845 roku jest ten dwór zaznaczony -

mówi Grzegorz Mądrzycki.

Nie wyklucza jednak, że istniał on już wcześniej, co może potwierdzać odręczny plan Oświęcimia z końca XVIII wieku, na którym dwór także został już ujęty. Trudno więc wskazać jego dokładną datę powstania, ale mogło to mieć miejsce w drugiej połowie osiemnastego stulecia.

Brak typowych cech obronnych, jak istnienie fos, czy narożników z wieżyczkami wskazują, że raczej nie powstał dużo wcześniej. Wiadomo natomiast, że przy budowie wykorzystana została m.in. cegła gotycka, pochodząca prawdopodobnie z ruin klasztoru podominikańskiego, którym zarządzał Kajetan z Brzezia Russocki, herbu Zadora.

Nie da się także w pełni potwierdzić, kiedy dwór zniknął z powierzchni ziemi i w jakich okolicznościach. Wygląda na to, że stało się to w czasie niemieckiej okupacji. W każdym razie pojawia się jeszcze na planach z początków tego okresu. - Z kolei starsi oświęcimianie, pamiętający czasy okupacji, nie przypominają sobie, aby po wojnie stał w tym miejscu jakiś dwór - dodaje archeolog.

Jedynym śladem, jak wyglądał przed wojną, jest unikatowe zdjęcie ze zbiorów Marii Nitki, która pasjonuje się historią Oświęcimia. Odkryte fragmenty to zachodnia część budowli z bocznym wejściem. Przód dworku skierowany był na południe, w stronę obecnego placu Kościuszki. Na tyłach był duży ogród.

Russoccy byli rodem o bogatej historii, sięgającej średniowiecza. W źródłach z tego okresu pojawia się Zbigniew z Brzezia herbu Zadora, który był dowódcą 34. chorągwi wojsk Jagiełły w bitwie z Krzyżakami pod Grunwaldem. Za duże zasługi nagrodzony został różnymi ziemskimi dobrami. Jak pisze Maria Nitka w swojej książce "Cmentarz parafialny w Oświęcimiu", nazwisko rodu Russockich w związku z Oświęcimiem i szerzej ziemią oświęcimską pojawia się według kronikarskich zapisków Jana Długosza w XV wieku.

Na przełomie XVIII i XIX wieku wspomniany już Kajetan miał pod swoją pieczą oprócz klasztoru także zamek. Nie za bardzo dbał o obie budowle, co mogło wynikać z faktu, że ród stopniowo ubożał. W każdym razie, gdy powstał dwór nadal pozostawał najbardziej majętnym na ziemi oświęcimskiej. Śladem po nim jest nagrobek na oświęcimskiej nekropolii.

Mury dawnego dworu to nie jedyne wykopaliska odkryte przy okazji budowy drogi dojazdowej do kawiarni, która stanęła za przystankiem przy ul. Dąbrowskiego.

- Podjęte przy tej okazji prace archeologiczne pozwoliły nam natrafić jeszcze m.in. na monetę, tj. brązowego krajcara z 1816 roku z mennicy w Smolniku, guzik z pruskiego munduru i kafle piecowe

- wylicza Grzegorz Mądrzycki.

Do tego można dodać ok. 200 sztuk amunicji z okresu II wojny światowej znalezionej podczas prac prowadzonych tuż obok.

- Nawet nie przypuszczałem, że w sąsiedztwie istniał kiedyś dwór takiego rodu. Dobrze byłoby, aby pozostał po nim jakiś ślad

- mówi Bogdan Wojtas, mieszkaniec sąsiedniej kamienicy.