Śladami Powstania '44. Zdobycie PAST-y. Największy sukces powstańców

Powstańcy zaatakowali gmach PAST-y 20 sierpnia 1944 roku (około 2 w nocy). Już wcześniej przymierzali się do rozpoczęcia ataku, jednak operacja ta była niezwykle skomplikowana ze względu na spore siły niemieckie skoncentrowane w budynku.

PAST-a to budynek Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej. Powstał w latach 1907-10, ale przed wybuchem wojny zaopatrzono go w nowoczesny sprzęt telekomunikacyjny. Niemcy z PAST-y komunikowali się z Berlinem, a także frontem wschodnim. Był to także punkt obserwacyjny. W razie zagrożenia naziści flagami mogli poprosić o wsparcie oddziałów stacjonujących w pobliskim Ogrodzie Saskim.

Decyzja o rozpoczęciu ataku na PAST-ę została wydana przez dowódcę batalionu „Kiliński” rot. Henryka Roycewicza-Leliwę, dowódcę kompanii „Koszta”, saperów AK okręgu warszawskiego oraz kobiece patrole minerskie dr Zofii Franio.

Armia Krajowa obserwowała budynek od 1943 roku. Dowództwo podjęło decyzję, że budynek trzeba podpalić, by – mówiąc kolokwialnie „wykurzyć Niemców” - a następnie zgasić nim spłonie drogocenny sprzęt. Zdecydowano się także na ustawienie zapory od strony Ogrodu Saskiego.

- Należało przede wszystkim unieszkodliwić gniazda broni maszynowej w bunkrach. Znajdowały się one przed gmachem PAST-y, dwa bunkry. Następnie wedrzeć się do środka poprzez wybicie ścian bocznych – tłumaczy dr Szymon Niedziela z Muzeum Powstania Warszawskiego. - Stworzono mieszaninę oleju napędowego i benzyny. Mniejszą motopompą tłoczono benzynę. Natomiast duża motopompa była niezbędna do tłoczenia wody, żeby od razu gasić – dodaje.

Po południu udało się zdobyć gmach. Na szczycie zawisła biało-czerwona flaga. Do niewoli wzięto aż 115 Niemców, którzy bronili PAST-y. Cała akcja to bez wątpienia jeden z największych sukcesów Powstania Warszawskiego.

Powstanie Warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944 roku. Była to największa akcja Armii Krajowej. Wzięło w niej udział 50 tysięcy żołnierzy. Walczyli, by - według planu AK - odbić stolicę z rąk nazistów przed najazdem sowietów. Niestety, powstanie zakończyło się niepowodzeniem. Żołnierze przez 63 dni dzielnie stawiali opór okupantowi. Skapitulowali 2 października. Niemcy - w odwecie za zryw niepodległościowy - wymordowali dziesiątki tysięcy cywilów, mieszkańców Warszawy. Rozpoczęli też niszczenie miasta. Wysadzono m.in. Muranów, Zamek Królewski i Pałac Saski. Dziś powstanie to symbol, który jest rozpoznawalny nie tylko w Warszawie, ale także w całej Polsce, a nawet za jej granicami.

Śladami Powstania '44, to cykl siedmiu filmów wideo, który dziennikarze warszawa.naszemiasto.pl przygotowują razem z ekspertami z Muzeum Powstania Warszawskiego. Zajmujemy się miejscami, które stały się symbolami niepodległościowego zrywu - jak np. Prudential, przed którym oddano jedne z pierwszych strzałów, jeszcze przed Godziną "W". Przypominamy także nieco zapomniany miejsca starć - jak stadion Polonii - z tragiczną historią w tle. Pierwszy film publikujemy 1 sierpnia. Kolejne będziemy dodawać w następne dni, równo o godzinie 17.

Partnerem merytorycznym projektu jest Muzeum Powstania Warszawskiego.