Czy herby to współczesne loga? Służyły one do identyfikacji osób czy instytucji świeckich oraz kościelnych, a niekiedy układały się nawet w spójny program ideowy. Umieszczano je na różnych przedmiotach - od królewskich tkanin czy złoconych solniczek przez krzyże relikwiarzowe po portrety trumienne. Pierwotnie herby były znakami rozpoznawczymi na polu bitwy. Ich barwną historię można teraz poznać na wystawie „Jaki znak Twój? Czyli o identyfikacji wizualnej w dawnych wiekach”, prezentowanej do 2 lutego 2025 roku w Zamku Żupnym w Wieliczce.
Wystawa pokazuje ponad 100 wyjątkowych obiektów. Wśród najcenniejszych i najpiękniejszych:
Arras ze słynnej kolekcji króla Zygmunta Augusta (Bruksela, ok. 1560), na nim Orzeł Biały i Pogoń Litewska a pośrodku postać Cerery – rzymskiej bogini urodzaju, dobrobytu i pomyślności. Arras należy do cennej kolekcji królewskich tkanin liczącej ok. 160 obiektów powstałych na zamówienie króla w Brukseli w latach ok. 1550–1560.
Zbiory: Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki.
Starodruk: „Kosmografia” Sebastiana Münstera (Bazylea, 1564), w której jest zawarta informacja o odkryciu soli kamiennej w Polsce. „Kosmografia” jest obszernym opisem świata podsumowującym ówczesną wiedzę z zakresu: geografii, historii, astronomii i nauk przyrodniczych. W jaki sposób powstało dzieło? Münster wysłał isty z prośbą o materiały do europejskich humanistów. W odpowiedzi ponad sto osób wysłało mu mapy, relacje i rysunki zawierające opisy i wizerunki poszczególnych krajów, krain, miast i wsi.
Zbiory: Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
Pergaminowy akt nobilitacji Jana Januszowskiego Lazaridesa (Kraków, 1588), jeden z najpiękniejszych dokumentów powstałych w kancelarii królewskiej. Wymalowano na nim nadany nobilitowanemu herb Kłośnik, herby ziem Rzeczypospolitej, proporce, insygnia władzy królewskiej i portrety królów: Zygmunta III Wazy, Stefana Batorego i Henryka Walezego oraz samego nobilitowanego. Jan Januszowski (1550–1613) był wydawcą i kierownikiem Oficyny Łazarzowej w Krakowie, jednym z najwybitniejszych drukarzy i wydawców krakowskich doby renesansu. Akt nobilitacji jest wyrazem uznania dla jego dorobku.
Zbiory: Muzeum Narodowe w Warszawie.
Unikatowy w skali świata ze względu na technikę wykonania haftowany pastorał opata Jana Ponętowskiego (Ołomuniec, 1577–1587). Można na nim dostrzec cztery herby związane z właścicielem pastorału: Leszczyc (Bróg) – herb Ponętowskich, Poraj – prawdopodobnie herb matki opata, Lis – herb Rudnickich, z których wywodziła się jego babka ze strony ojca, Ogończyk – przypuszczalnie herb rodziny babki ze strony matki.
Zbiory: Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius.
Piękny przykład malarstwa tablicowego: epitafium Sebalda Hubera (Wrocław, 1504). Sebald był wrocławskim doktorem medycyny. Obraz przedstawia Ukrzyżowanego Chrystusa w otoczeniu świętych, których adorują Sebald Huber, jego żona – Ewa, z domu Sauermann, oraz czwórka ich dzieci. Pod krzyżem, na osi przedstawienia, umieszczono tarcze herbowe małżonków z herbami Sauermannów i Hubera.
Zbiory: Muzeum Narodowe w Warszawie.
Obiekty pochodzą z 15 instytucji świeckich i kościelnych, między innymi z Muzeum Narodowego w Warszawie, Zamku Królewskiego na Wawelu, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Maius i Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka.
8 grudnia 2024 r. o godz. 12.00 zapraszamy na zwiedzanie wystawy z kuratorem dr Mateuszem Gilem. Rezerwacja: 12 289 16 27.
Wystawa prezentowana jest w dawnych apartamentach wysokich rangą urzędników solnego przedsiębiorstwa, w których znajdują się niezwykłe polichromie, datowane od XVI do XIX w. Wśród malowideł znaleźć można także fragmenty herbów, w tym herbu Rzeczpospolitej z czasów panowania dynastii Wazów. W tym roku pomieszczenia te zostały udostępnione zwiedzającym po raz pierwszy w historii.
Kurator wystawy: dr Mateusz Gil
Projekt aranżacji wystawy: Marek Suchowiak
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Organizator: Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka
Współorganizator: Kopalnia Soli „Wieliczka”
Patroni medialni: TVP Historia, Mówią Wieki, Histmag, Dziennik Polski, Radio Kraków, TVP3 Kraków
