Zobacz też: Kraków. W tej mgle zniknął nawet szkieletor [ZDJĘCIA]
Krakowanie zimą znów będą oddychać trującym powietrzem. W ostatnich kilku dniach normy zanieczyszczenia już zostały znacznie przekroczone. W sobotę wieczorem stężenie toksycznych pyłów było o 60 procent większe niż dopuszczalny poziom. W niedzielę nad ranem przekroczyło go o ponad 300 proc. Wczoraj po południu w Nowej Hucie było jeszcze gorzej. Nie lepiej będzie dziś i jutro.
Problem nasilił się, bo mieszkańcy znów zaczęli palić w piecach węglem - a to główne, poza spalinami samochodowymi, źródło pyłów PM10 i PM 2,5, które zatruwają powietrze.
- Właśnie zaczął się sezon grzewczy, dodatkowo mamy brak wiatru. Jeśli do tego dodamy zjawisko inwersji, to mamy odpowiedź, skąd taka jakość powietrza - wyjaśnia Paweł Ciećko, wojewódzki inspektor ochrony środowiska w Krakowie. Inwersja powoduje, że z powodu różnicy temperatur zanieczyszczenia nie wędrują wyżej do atmosfery.
W zawieszonym pyle znajdują się szkodliwe tlenki siarki, azotu i amoniak. Smog zawiera też metale ciężkie. U osób żyjących przez wiele lat na obszarach o wysokim poziomie stężenia pyłu zwiększa się prawdopodobieństwo śmierci spowodowanej chorobami układu krwionośnego.
Władze miasta i Małopolski zapewniają, że starają się walczyć ze smogiem, ale efekty ciągle są mizerne. Uchwała sejmiku wojewódzkiego o zakazie ogrzewania paliwami stałymi od roku 2018 została jednak zaskarżona i w pierwszej instancji uchylona. To demobilizuje krakowian do wymiany pieców. Miasto dotuje ich wymianę na urządzenia ekologiczne (działające na olej, prąd, gaz) lub podłączanie się do miejskiej sieci ciepłowniczej, pokrywając nawet do 100 proc. wydatków mieszkańca (średnia wysokość dotacji wynosi 25 tys. zł).
Pieców węglowych tylko w obrębie drugiej obwodnicy jest blisko 6 tysięcy w 976 budynkach. Ile mamy ich w całym mieście? Tego nie wiadomo. Urzędnicy ciągle liczą, pieców może być od 20 do nawet 60 tysięcy. Prywatna firma dopiero liczy je dla urzędników. Sprawdziła na razie część Starego Miasta, Grzegórzek, Zwierzyńca, Krowodrzy i Dębnik. Znaleziono 8030 pieców i kotłowni. Ostatnio zabrano się za dzielnice Czyżyny i Prądnik Czerwony, odnotowano tylko 478 pieców. Te znajdują się przede wszystkim w starym budownictwie w centrum miasta.
Piece węglowe są wymieniane, ale zbyt wolno, aby Kraków odetchnął. W latach 2012-2013 zlikwidowano ich 1966 i 271 kotłowni. W tym roku przyjęto 2450 wniosków o dofinansowanie (dotyczą 3139 pieców i 1473 kotłowni). Na dotacje przeznaczono 52 mln zł. W przyszłym roku planuje się wydać 63 mln. Około 54 mln ma pochodzić ze środków zewnętrznych.
- Pieniądze nie są tu problemem, ale zdyscyplinowanie mieszkańców, by wymieniali piece. Zaskarżenie uchwały o zakazie palenia węglem może działać zniechęcająco - przyznaje Ewa Olszowska-Dej, dyrektorka Wydziału Kształtowania Środowiska Urzędu Miasta Krakowa.
To dość wyjątkowa sytuacja, że pieniądze do wydania są, ale brakuje na nie chętnych. Do roku 2018 możemy otrzymać 90 mln zł z programu "Kawka" i 154 mln w ramach funduszy unijnych. Możemy też brać korzystne pożyczki z funduszy ochrony środowiska.
Urzędnicy chcą zmobilizować mieszkańców. Zapowiadają, że od 2016 r. dotacje będą się zmniejszać. Jeśli dopiero wtedy złożymy wniosek, dostaniemy zwrot tylko 80 proc. kosztów poniesionych na wymianę pieców. W 2017 - 60 proc., a w 2018 - 40 proc.
- Po przeanalizowaniu sytuacji w Krakowie zasugerowali nam to eksperci z jednej amerykańskiej firmy, z którą współpracujemy nieodpłatnie - tłumaczy dyrektor Olszowska-Dej.
Do wymiany pieców zniechęca to, że ogrzewanie na gaz, prąd, czy olej powoduje wzrost rachunków. Gmina pokrywa różnicę w kosztach, ale tylko najbiedniejszym mieszkańcom. Najtaniej jest być podłączonym do sieci miejskiej, ale ludzie i tak niechętnie się na to decydują.
W tym roku Miejski Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej podłączyło zaledwie 32 budynki, w których wcześniej palono węglem. To kropla w morzu, skoro w granicach drugiej obwodnicy wykryto blisko 6 tys. pieców w 976 budynkach. Żeby wszystkie przyłączyć do miejskiej sieci, trzeba zbudować jej blisko 25 km i wydać ok. 175 mln zł.
- Mamy przygotowany plan przyłączy tych budynków. Ale bez zgody właścicieli trudno będzie go zrealizować - mówi Renata Krężel, rzeczniczka prasowa MPEC. Rozesłano ponad 900 ofert. Wstępne zainteresowanie wyraziła nieco ponad setka osób.
Prof. Krzysztof Sładek, pulmonolog
Tak wysokie zanieczyszczenie powietrza w mieście wpływa na nasz stan zdrowia. U osób żyjących przez wiele lat na obszarach o wysokim stężeniu pyłów zwiększa się prawdopodobieństwo śmierci spowodowanej chorobami układu krwionośnego. Może to być również przyczyną na przykład choroby płuc czy zapalenia oskrzeli. W tych dniach szczególnie muszą uważać na siebie astmatycy, osoby starsze, kobiety w ciąży i cierpiące na choroby układu krążenia. Najlepszą profilaktyką jest ograniczenie wychodzenia z domu do niezbędnego minimum.
Co dalej z uchwałą antysmogową?
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uchylił w sierpniu br. uchwałę sejmiku wojewódzkiego w sprawie zakazu palenia węglem w Krakowie. Brak zasady równości, nieokreślenie w uchwale precyzyjnie, kogo ona dotyczy, brak możliwości egzekwowania wykonania prawa, niezgodność z konstytucją - to tylko niektóre zastrzeżenia, jakie miał sąd do dokumentu.
Radni sejmiku podjęli uchwałę w listopadzie zeszłego roku. Dotyczy ona zakazu palenia węglem do ogrzewania mieszkań i domów. Nowe prawo miało wejść w życie od września 2018 roku, wcześniej należało wymienić piece. Miało poprawić jakość powietrza i ograniczyć jego zanieczyszczenie w Krakowie. Uchwałę do WSA zaskarżyły dwie osoby. Ich zdaniem, naruszała ona konstytucyjną zasadę równości obywateli i swobody działalności gospodarczej. Chodziło m.in. o zapis, który pozwalał części przedsiębiorców na palenie węglem, pomimo zakazu. Podczas odczytywania wyroku sędzia dużo czasu poświęcił właśnie zasadzie równości. Wskazał także na liczne luki w uchwale, dotyczące np. osób, które są w posiadaniu nieruchomości, ale nie mogą udokumentować prawa własności.
Taką decyzją zaskoczony był marszałek Małopolski Marek Sowa. Nie wpłynęła ona jednak na plany urzędników o dotowaniu wymiany pieców węglowych przez mieszkańców Krakowa. Los uchwały pozostaje wciąż niepewny. Przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego zapowiedzieli, że odwołają się od niekorzystnego orzeczenia. Do wczoraj nie mogli jednak tego zrobić. Czekali bowiem na pisemne uzasadnienie wyroku. To zostało dostarczone dopiero wczoraj po południu. Odwołanie ma być gotowe w ciągu kilku dni. Co dalej z uchwałą, zadecyduje Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie.
Sprawdź prognozę pogody dla Małopolski na wtorek [WIDEO]
Zobacz najświeższe newsy wideo z kraju i ze świata
"Gazeta Krakowska" na Twitterze i Google+
Artykuły, za które warto zapłacić! Sprawdź i przeczytaj
Codziennie rano najświeższe informacje z Krakowa prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera!
