Kraków. "Świadek Historii" - laureaci z województw małopolskiego i świętokrzyskiego odebrali nagrodę IPN

Tegoroczni laureaci zostali wyłonieni spośród ponad 40 zgłoszonych w tej edycji kandydatów, którzy swoje przedsięwzięcia realizują na terenie województwa małopolskiego i świętokrzyskiego. W piątek nagrody honorowe wręczył laureatom zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma.

- Bez państwa aktywności działania, które realizuje Instytut Pamięci Narodowej byłyby niepełne. Nasza wspólna praca owocuje tym, że dzisiaj o polskiej historii mówi się dużo i dzieje Polski są coraz lepiej znane. Jest to też dla nas zadanie, by zachęcać inne osoby do zainteresowania się polską historią, bo ona się nie skończyła. To, co widzimy na wschodzie pokazuje, jak ważne jest morale żołnierzy i wszystkich, którzy bronią ojczyzny - powiedział w swoim wystąpieniu dr Szpytma.

Laureaci XI edycji nagrody "Świadek Historii" to: Krystian Brodacki, Marek Godlewski, kpt. Stanisław Pazurkiewicz, Danuta Szegda-Pestka, Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau (Brzeszcze) oraz Zespół Szkół nr 2 im. Sybiraków w Nowym Sączu.

Krystian Brodacki (ur. 1937 r. w Warszawie) to absolwent Politechniki Krakowskiej i dziennikarstwa na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 70. współredagował bezdebitowe pismo "U Progu". W 1980 r. założył w redakcji "Przeglądu Technicznego" koło "Solidarności". Po transformacji ustrojowej publikował m.in. w "Czasie Krakowskim", „"Gazecie Polskiej" i "Niedzieli", a przede wszystkim w "Tygodniku Solidarność". Zanim powstał IPN przypominał czytelnikom ważne postaci oporu antykomunistycznego z kraju i emigracji. Z prof. Wojciechem Narębskim nagrał piosenki śpiewane w Armii Andersa. Działa w Polskim Stowarzyszeniu Jazzowym, jest autorem wielu publikacji nt. historii i gwiazd polskiego jazzu.

Marek Godlewski (ur. 1970 r. w Jędrzejowie) jest pracownikiem Urzędu Miejskiego w Jędrzejowie. Regionalista, miłośnik historii lokalnej. Dzięki jego zaangażowaniu upamiętniane są zapomniane osoby, których życie wpłynęło na bieg dziejów. Zainicjował tworzenie tablic poświęconych bohaterom bitew powstania styczniowego stoczonych w okolicach Jędrzejowa. Organizuje żywe lekcje historii, prowadzi prelekcje dla młodzieży, aktywizując ją oraz nauczycieli. Jest organizatorem uroczystości rocznicowych, podczas których opowiada o historii. Współpracuje z lokalnymi stacjami radiowymi i prasą. Podejmuje szereg inicjatyw, takich jak inwentaryzacja nekropolii, ustawienie obelisku na mogile pomordowanych w Miąsowej czy tablicy pamiątkowej w Nagłowicach. Prowadzi portal historyczny andreovia.pl o regionie, w którym mieszka.

Kpt. Stanisław Pazurkiewicz (ur. 1928 r. w Krakowie) w czasie II wojny światowej pracował od 14. roku życia jako sprzedawca i goniec w sklepie w Sukiennicach. Mając 16 lat wstąpił w szeregi Armii Krajowej. Po złożeniu przysięgi przyjął pseudonim "Maks". Ukończył kurs podoficerski i otrzymał stopień kaprala. Kierował sekcją, która miała w szeregach żołnierzy starszych od niego. W 1948 r. zaczął studiować architekturę na Politechnice Krakowskiej. 18 października 1949 r., będąc na drugim roku studiów, włączył się w działalność organizacji młodzieżowej "Suwerenność - Honor - Praca". Po aresztowaniu przez funkcjonariuszy UB został osadzony w więzieniu przy pl. Inwalidów, a potem przy ul. Montelupich. Przed komunistycznym Wojskowym Sądem Rejonowym w Krakowie został oskarżony o dążenie do obalenia ustroju komunistycznego oraz posiadanie broni. 23 grudnia 1949 r. skazano go na 10 lat więzienia. Wyrok odbywał w więzieniu w Tarnowie, a następnie w Rawiczu. Został zwolniony 27 grudnia 1954 r. Był nadal inwigilowany przez UB, nie pozwolono mu kontynuować studiów. Uczył się w Technikum Budowlanym, a następnie podjął pracę jako asystent projektanta architekta, później jako projektant. Zespół, w którym pracował, projektował m.in. os. na Prądniku Czerwonym w Krakowie. W latach 1977-1988 przewoził na trasie Kraków - Nowy Sącz prasę drukowaną poza cenzurą, w tym bezdebitowe pisma wydawane przez NSZZ "Solidarność". W 1981 r. został zwolniony z pracy za działalność w "Solidarności" i współorganizację strajku w biurze. Po stanie wojennym, nie będąc już pracownikiem, razem z kolegami reaktywował "Solidarność" w swojej dawnej firmie. Dziś, ze względu na stan zdrowia, rzadko włącza się w działalność publiczną, natomiast we wcześniejszych latach był zaangażowany w działalność organizacji kombatanckich. Uczestniczył w spotkaniach z młodzieżą. Złożył relację dla Instytutu im. Pileckiego (w ramach projektu Świadkowie Epoki). Niezwykłym świadectwem wojennej działalności kpt. Pazurkiewicza są spisane własnoręcznie wspomnienia.

Danuta Szegda-Pestka (ur. 1951 r. w Workucie, ZSRR) to Sybiraczka urodzona w obozie podczas zesłania jej rodziny. Repatriowana w 1957 r. do Sandomierza. Zawodowo związana z Wyższą Szkołą Pedagogiczną w Częstochowie. Nauczycielka języka polskiego. Od 2007 r. redaktor naczelna miesięcznika "Nasza Jedlnia", poświęconego lokalnej kulturze i historii. Pomysłodawca i wykonawca projektów dotyczących upowszechniania lokalnej historii, a także konkursów, warsztatów i festynów. Kieruje sandomierskim Kołem Sybiraków. Dokumentuje i upowszechnia ich losy oraz opiekuje się grobami. Tworzy "Biuletyn Informacyjny Sybiraków" i system wzajemnej pomocy, a także wsparcia.

Kolejny laureat to Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau (Brzeszcze), która została powołana w 2013 r. w celu inwentaryzacji, ratowania przed zniszczeniem, konserwacji oraz zachowania do celów muzealnych artefaktów związanych z byłym niemieckim nazistowskim obozem koncentracyjnym i zagłady Auschwitz-Birkenau oraz z jego podobozami na terenach będących obecnie w rękach prywatnych. Fundacja prowadzi działalność wystawienniczą, wydawniczą, naukową, kulturalna oraz edukacyjną w zakresie Holokaustu, martyrologii, ludobójstwa i obozów koncentracyjnych. Wypożycza eksponaty i artefakty pochodzące z kolekcji prywatnych. Organizuje spotkania, konferencje, szkolenia. Podejmuje współpracę z organizacjami i osobami prowadzącymi działalność zbieżną z jej celami, a także z władzami samorządowymi, rządowymi, ośrodkami akademicko-badawczymi w Polsce i na świecie. Inicjuje i finansuje własne projekty, w tym we współpracy z Muzeum Auschwitz-Birkenau. Wydaje i kolportuje broszury, foldery, materiały audiowizualne, prowadzi strony internetowe. Urządza ścieżki i trasy edukacyjne w pobliskich miejscach pamięci związanych z byłym obozem koncentracyjnym, na terenach nie wchodzących w obszar Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.

Nagrodzony został także Zespół Szkół nr 2 im. Sybiraków w Nowym Sączu. Od wielu lat współpracuje on z Oddziałem Związku Sybiraków w Nowym Sączu. W szkole stworzono Izbę Pamięci Sybiraków, w której zgromadzono dokumenty z czasów zesłań, pamiątki, publikacje. Patronat nad izbą objęło Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu. Każdego roku w tym miejscu Sybiracy spotykają się z uczniami. Od 2001 r. uczniowie ZS nr 2 w Nowym Sączu biorą udział w Międzynarodowym Marszu Pamięci Zesłańców Sybiru w Białymstoku. Każda klasa pomaga w życiu codziennym jednemu z żyjących Sybiraków, młodzież opiekuje się także grobami zmarłych zesłańców. Szkoła współorganizowała odsłonięcie Obelisku Pamięci Sybiraków oraz nadanie imienia Sybiraków mostowi na Kamienicy. Z inicjatywy szkoły i Sybiraków powstało pierwsze w Polsce Stowarzyszenie Pamięci Zesłanych na Sybir, a w 2011 r. odbył się I Ogólnopolski Zjazd Dyrektorów Szkół i Placówek oraz Prezesów Stowarzyszeń noszących imiona upamiętniające Zesłańców Sybiru. Związek Sybiraków przekazał szkole pod opiekę swój sztandar. W ZS kilka sal lekcyjnych nosi imiona zmarłych Sybiraków sądeckich - prezentowane są tam ich biografie i zdjęcia. W 2021 r. szkoła zorganizowała I Rajd Rowerowy Pamięci Sybiraków z Nowego Sącza. Przeprowadza także konkursy wiedzy o patronie, międzyszkolny konkurs recytatorski poezji sybirackiej im. M. Jonkajtysa i nowosądecki Marsz Pamięci Sybiraków. Ponadto bierze udział w wielu patriotycznych inicjatywach, uczniowie startują w konkursach historycznych, a klasy mundurowe są obecne na uroczystościach rocznicowych.

Uroczystość wręczenia wyróżnień tegorocznym laureatom odbyła się w piątek (16.12) w Filharmonii Krakowskiej. Na jej zakończenie wystąpili artyści filharmonii - Jakub Żurek (skrzypce) i Ireneusz Boczek (fortepian).

Laureatami nagrody "Świadek Historii" w poprzednich latach byli m.in.: ks. Kardynał Franciszek Macharski (2012), Kazimierz Cholewa, ks. Władysław Palmowski, Bogusław Sonik (2013), Stanisław Handzlik, Andrzej Szkaradek (2014), Wojciech Grzeszek (2015), Środowisko Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej "Ponury" - "Nurt" (2017), Wanda Półtawska (2018),
ppłk dr Janusz Kamocki "Mamut" (2020).

Wyższy podatek od nieruchomości od 2023 roku