Łabowa. "Kamieniarze Kyczery" odnawiają nagrobki na cmentarzu łemkowskim. Chcą zachować pamięć o swoich przodkach

Stary cmentarz łemkowski znajduje się w pobliżu dawnej cerkwi greckokatolickiej pod wezwaniem Opieki Najświętszej Marii Panny w Łabowej. Cmentarz greckokatolicki założony został prawdopodobnie w XVIII wieku.

Jeszcze przed wybuchem II Wojny Światowej w Łabowej mieszkało około 820 Łemków, to Polacy stanowili tu mniejszość, teraz po tej grupie etnicznej pozostały tylko wspomnienia, cmentarz i cerkiew. Wspomniany cmentarz był przeznaczony dla czterech łemkowskich wiosek: Łabowej, Łabowca, Kotowa i Uhrynia. Nekropolia popadała w ruinę. Do współczesnych czasów zachowało się 27 kamiennych nagrobków, nie tylko łemkowskich, miejsce to służyło jeszcze przed I Wojną Światową do pochówku osób rzymsko katolickiego wyznania.

Na szczęście znalazły się osoby, które postanowiły zadbać o pamięć swoich przodków, ochotnicy przyjechali z różnych stron Polski a nawet świata żeby wesprzeć tą ważną inicjatywę. W zaroślach tuż za cerkwią w Łabowej na około hektarowej powierzchni przez pięć dni pracowało kilkanaście osób przy odnawianiu nagrobków. Przez ostatnie trzy lata udało się odnowić 26 z 27. nagrobków. Ten ostatni zostanie dokończony w przyszłym roku, ponieważ jest w bardzo złym stanie i wymaga dużo pracy i czasu.

- Praca jest ciężka, ale daje efekty nie tylko na najbliższy czas, ale dla kolejnych pokoleń - mówi Jerzy Dańłowicz, wolontariusz, w którego żyłach płynie łemkowska krew. Zaangażował się w ten projekt, aby wyrazić swoją wdzięczność dla tych, którzy tworzyli tą cenną kulturę. Wolontariusze od trzech lat część urlopu spędzamy tutaj, bo chcą ocalić pamięć o przodkach.

Paweł Chanas z Zespołu Pieśni i Tańca Kyczera z Legnicy, przy którym powstała grupa „Kamieniarze Kyczery” zajmująca się renowacją cmentarza cieszy się, że ta inicjatywa spotkała się z dużym odzewem. Wraz z kamieniarzem Szymonem Modrzejewskim ze Stowarzyszenia Magurycz, nadają wiekowym nagrobkom nowego blasku.

- Na pierwszym obozie dla wielu z nas był to pierwszy kontakt z renowacją kamienia, był on bardzo intensywny pod względem nauki, po czasie zdobyliśmy umiejętności, w tym roku ta praca szła nam bardzo sprawnie. Mam nadzieję, że w przyszłym roku uda nam się te prace zakończyć - mówi Chanas.

Na miejscu cmentarza doglądają mieszkańcy, koszeniem trawy zajął się sołtys wsi Jan Smyda, duże wsparcie dla wolontariuszy przekazuje także ksiądz proboszcz oraz władze Gminy Łabowa.

- Mieszkańcy bardzo ciepło nas przyjęli, chętnie służą pomocą. Rodzina Łatków, która miesza nieopodal bardzo zaangażowała się w nasz projekt. Pan Łatka jest artystą sztuki kościelnej i odlewnikiem, zespawał ogromny żeliwny krzyż, który pochodził z drugiej połowy XIX wieku. - dodaje Chanas.

Ponad stuletnie pomniki wykonane z piaskowca częściowo nie wytrzymały próby czasu, dlatego każdy nagrobek wymagał bardzo wiele pracy, najpierw musiał zostać zdemontowany, następnie wszystkie elementy były czyszczone środkami grzybobójczymi, połamane elementy sklejono, na koniec zaimpregnowano je środkiem hydrofobowym, żeby przedłużyć ich żywotność.

Większość z pochowanych tam mieszkańców pełniła we wsi ważne funkcje. Śp. Roman Penderecki, który zmarł w 1918 roku był naczelnikiem poczty w Łabowej, mimo że był wyznania rzymsko katolickiego spoczął na tym cmentarzu. Nagrobek ten został odnowiony w 2019 roku jako pierwszy, ponieważ stoi w centralnym punkcie nekropoli. Spoczywają tutaj także dwaj proboszczowe greckokatoliccy Łomnicki i Mochnacki. W większości przypadków na nagrobkach zachowały się tabliczki, z informacją kto w nich spoczywa, ale są też groby bezimienne.

- Będzie nam ciężko ustalić kto tu spoczywa, bo z tego okresu fotografii jest jednak mało - mówi.

W przyszłym roku ostatecznie zakończą się prace i na tym ich rola także się zakończy. Cmentarz należy obecnie do parafii rzymskokatolickiej, plany w stosunku do tego miejsca nie są członkom grupy "Kamieniarze Kyczery" znane, mają nadzieję że nagrobki przetrwają następne kilkadziesiąt lat. W kolejnych latach zakładają renowację kolejnych cmentarzy w powiecie nowosądeckim.

FLESZ - Sklepowy patriotyzm, to polska specjalność