"Profesor Tadeusz Tempka. Pionier polskiej hematologii" – opowieść o czasach, w których profesor był jak Zeus

W krajach Zachodu lepiej ocalało poczucie ciągłości oraz przekonanie, że jesteśmy dłużnikami tych, co byli przed nami. Wdzięczność wobec zaprzeszłych autorytetów należy tam do inteligenckiego elementarza. Bo usytuowanie w czasie stymuluje rozwój. Nic nie zmienia się tak szybko jak nauka: wczorajsze pewniki jutro mogą zostać obalone, co nie znaczy, że były zbędne. Są jak stopnie schodów, którymi człowiek się pnie, nie będąc zdolnym do natychmiastowego poznania tajemnicy świata.

Świetnie to widać w medycynie. Większości ludzi, nawet młodym lekarzom, istnienie zaawansowanej diagnostyki, czy farmacji wydaje się oczywiste. To jest i kropka. Ale ktoś poświęcił życie, aby można było wyleczyć choroby, które 100 lat temu nawet nie miały nazw i nikt ich nie rozpoznawał. Dotyczy to zresztą całych dziedzin medycyny. Kardiologia, neurologia czy pneumologia raczkowały w XIX wieku a wyemancypowały się z „chorób wewnętrznych’ jakieś pół wieku temu. Medycyna nuklearna czy hematologia są jeszcze młodsze. Oczywiście chorobami krwi się interesowano. W roku 1852 dr Józef Dietl - potem prezydent Krakowa – jako jeden z pierwszych w świecie rozpoznał i opisał białaczkę. Nic dziwnego, że książkę wydaną przez Fundację Centrum Leczenia Szpiczaka rozpoczyna tekst o lekarskich osiągnięciach Dietla autorstwa Tadeusza Tempki - bohatera książki „Profesor Tadeusz Tempka. Pionier polskiej hematologii”.

Tempka był znany w naukowym świecie jeszcze przed wojną. Kiedy w 1939 roku, wraz z ponad 180 krakowskimi naukowcami, został osadzony w obozie koncentracyjnym protestowały środowiska medyczne z całego świata. Gdy część profesorów z Sachsenhausen zwolniono, Tempka wrócił do Krakowa w lichym stanie. Stanowczo jednak odrzucił propozycję współpracy z niemieckim profesorem Heilmeyerem, który przejął krakowską klinikę. Uczył medycyny w tajnych strukturach i jednocześnie pisał „Choroby układu krwiotwórczego” – liczący 1200 stron podręcznik będący przez 40 lat dziełem referencyjnym.

Naszpikowana faktami i anegdotami książka o Tempce jest dla krakowian i lekarzy pasjonującą lekturą. Autorzy snują opowieść o krakowskim środowisku medycznym w czasach kompletnie innych niż nasze. Hematologia dopiero się rodziła i wśród uczniów Tempki znajdziemy krakowskich baronów medycyny różnych specjalności, jak np. prof. Hanicki – nefrolog, czy profesorowie Tochowicz i Edward Szczeklik – kardiolodzy. W klinikach uniwersyteckich panowały inne zasady niż obecnie. Kostyczny, zasadniczy Tempka budził podziw i strach. Nie on jeden: profesor był jak Zeus na Olimpie. A przecież prof. Kubiczek kolorował ręcznie akwarelkami zdjęcia komórek krwi dla potrzeb studentów. I nie był jedynym.

Do lat 70. mikroskopowe obrazy były malowane ręcznie również w USA. W ciągu pół wieku wiele się zmieniło, a jeśli chodzi o stosunki panujące w klinikach, wahadło wysunęło się w drugą stronę. W tym samym czasie staraniem prof. Skotnickiego powstał w Krakowie oddział przeszczepów szpiku a bank komórek krwiotwórczych pracuje dziś z całym światem. Hematologia rozwija się w kosmicznym wprost tempie. Ma jednak opinię dziedziny złożonej więc niełatwej. Skomplikowanie materii, koszt diagnostyki i leczenia sprawiają, że trudno być hematologiem poza państwowymi strukturami. W efekcie niewielu młodych medyków wybiera tę specjalizację. Ci, którzy jednak się odważają, są prawdziwymi pasjonatami i doktorami Judymami XXI wieku.