Rzeka Biała zniknęła 50 lat temu, teraz się odradza. Dawniej swój początek miała na Pustyni Błędowskiej

Białą dobrze już widać w Laskach. Trzeba zapytać lokalnych mieszkańców, jak dojechać do słynnego piezometru, czyli fontanny tryskającej z rury włożonej w ziemię. Około 50 metrów od piezometru płynie mała rzeczka. To właśnie jest Biała. Jeszcze niedawno był to płytki rów, nawet trudno się było domyśleć, że kiedyś nim płynęła woda.

Był zarośnięty, nawet drzewami, poprzegradzany płotem, bo rów przechodził przez prywatne działki. Miejscami nie ma śladu po korycie i woda rozlewa się, szukając dla siebie drogi. Niedawno Wody Polskie trochę udrożniły koryto, usunęły drewniany płot, który ktoś zbudował w poprzek. Woda zaczyna płynąć coraz bardziej wartko.

- Wody nie było tu od 1976 roku - wspomina Bożena Skuta mieszkanka Ujkowa Nowego. Dobrze pamięta, bo wtedy - jako dziecko - była bardzo zawiedziona, że zniknęło kąpielisko.

Ślady dawnego kąpieliska nadal są. To zmurowane w dwa zbocza ścianki dawnej zapory. Spiętrzała ona wodę na Białej do wysokości ok. dwóch metrów. Teraz nie ma zapór, więc woda swobodnie spływa, choć trochę rozlewa się na dnie dawnego kąpieliska. Cały ten teren to piach, więc były tu piękne plaże.

Przewodnikiem naszych dziennikarzy korycie rzeki Białej jest Andrzej Osuch, radny powiatowy, który te tereny zna prywatnie, to lubi tu spacerować.

- Proszę zobaczyć, woda wypływa ze skarpy dawnego kąpieliska - pokazuje. Faktycznie, z piachu wyciekają małe strużki. Ciśnienie wód podziemnych jest tu bardzo duże, co widać po tryskającym piezometrze,

Stawy w Laskach - dawne rozlewiska rzeki Biała, były utrzymywane sztucznie - nawadniane były kanałem Dąbrówka, którym odprowadzana była woda z kopalni oraz oczyszczalni ścieków w Olkuszu.

Pustynia Błędowska i cała ta okolica to piachy. Kiedyś i na tej pustyni rósł las. Został wycięty ok., XIII wieku na potrzeby istniejących tu kopalni i budowy korytarzy i sztolni. W okolicach Olkusza wydobywano srebro oraz ołów. Teren już nie zarósł.

Pustynia Błędowska nie jest to typowa sucha pustynia. Przez Pustynię Błędowską płynie rzeka Biała Przemsza oraz wypływa z niej Biała, ta która właśnie się odradza. Swe dawne źródła ma wśród drzew przy tarasach Róża Wiatrów. Tam robi się już wilgotno.

Poziom wód gruntowych w powiecie olkuskim ciągle się podnosi. Jest to efekt zaprzestania odpompowania wody ze zlikwidowanej kopalni „Olkusz-Pomorzany”. Zakłady Górniczo-Hutnicze Bolesław w 2020 roku zakończyły wydobycie w tej ostatniej czynnej kopalni rud cynkowo-ołowiowych. Po likwidacji części podziemnej na początku 2021 roku wyłączone zostały pompy odwadniające wyrobiska.

Na ten moment ciężko przewidzieć kiedy się ustabilizuje. Początkowo przewidywano, że potrwa to kilkadziesiąt lat. Woda podnosi się jednak znacznie szybciej niż zakładano. Jest już wiele wielkich zalewisk i kolejne się tworzą.