Tajemnice wzgórza zamkowego w Oświęcimiu. Historia tego miejsca liczy sobie dziesięć wieków. Zobaczcie zdjęcia

Wioletta Oleś, dyrektor Muzeum Zamek w Oświęcimiu podkreśla, że dzieje wzgórza z górującym nad nim zamkiem kryją jeszcze wiele ważnych faktów i wydarzeń związanych z historią miasta jak i jego samego.

- Historia wzgórza zamkowego sięga X - XI wieku. Istniała na nim wtedy osada rolnicza złożona z kilku chat. Potem jego charakter się zmieniał, m.in. ze względu na walory obronne - zaznacza Wioletta Oleś.

Na przełomie XI i XII w. znaczna część pierwotnej osady uległa spaleniu. Na jej miejscu został ulokowany gród, o którym pierwsze zapiski pochodzą z 1179 r., co było związane z wyłączeniem kasztelani oświęcimskiej spod jurysdykcji krakowskiej i przekazanie jej we władanie książętom opolsko-raciborskich. Książę krakowski Kazimierz Sprawiedliwy nadał kasztelanię oświęcimską swojemu bratankowi, Mieszkowi Plątonogiemu księciu opolskiemu, z przeznaczeniem dla jego syna Kazimierza. Kolejną ważną datą jest rok 1241 i zniszczenia grodu dokonane przez Tatarów.

Na początku XIV w. Oświęcim został stolicą nowo utworzonego Księstwa Oświęcimskiego. Pierwszym piastowskim księciem, który zamieszkał w zamku był Władysław, syn Mieszka I cieszyńskiego. W XV w. całe wzgórze zamkowe było otoczone murem obronnym.

Nie stanowił on jednak zabezpieczenia dla wzgórza i zamku przed ogniem. Średniowieczny budynek zamkowy spłonął na początku XVI w. wraz z kościołem parafialnym i znaczną częścią miasta. Udało się go odbudować, ale na początku XVII wieku znów wybuchł pożar, a w 1655 roku kolejne dzieło zniszczenia dokonało się podczas potopu szwedzkiego. Od tego czasu zamek popadał w ruinę.

- Badania archeologiczne pozwoliły natrafić na wiele śladów związanych z najdawniejszymi dziejami zamku i wzgórza zamkowego. Nie ma jednak takich, na podstawie których byłaby możliwość odtworzenia jego wizerunku. Ryciny przedstawiające zamek i wzgórze pochodzą z XIX wieku i stanowią bardziej formę wyobrażenia ich autorów niż odzwierciedlenie tego jak wyglądał - mówi dyrektor Oleś.

Elżbieta Skalińska-Dindorf, autorka "Kroniki Oświęcimia" w swojej książce zwraca uwagę, że prawdziwym nieszczęściem dla oświęcimskiego wzgórza na przestrzeni wieków była Soła. Na początku XIX wieku Oświęcim, znajdujący się wówczas pod zaborem austriackim nawiedziły dwie katastrofalne powodzie. W wyniku pierwszej w 1805 roku rzeka zmieniła koryto. Poprzednio płynęła w rejonie obecnego dworca kolejowego, a do wzgórza dochodziła tylko jej odnoga. W wyniku powodzi przesunęła się i podmyła górę zamkową. Wtedy także zniszczeniu uległ klasztor dominikański. Po kolejnej wielkiej wodzie w 1813 roku władze austriackie z planów odbudowy uszkodzonego zamku i przeznaczyły go do rozbiórki. Od likwidacji ocalił go Kajetan Russocki, który wykupił budowlę od rządu austriackiego. Po nim zamek odziedziczyła córka – Leokadia Dąbska.

W kolejnych latach zamek przechodził z rąk do rąk. Dzieci Dąbskiej sprzedały zadłużony budynek kupcom żydowskim, którzy urządzili w nim magazyny handlowe. Remontem zamku i wzgórza zajął się dopiero na początku XX wieku Karol Kaszny. Podwyższył on zamek o jedną kondygnację. W latach międzywojennych na krótko stał się siedzibą władz powiatu oświęcimskiego, który dział do 1932 r. Następnie budynek wystawiono na sprzedaż, ale do 1939 r. nikt go nie wykupił. W czasie II wojny światowej w zamku miały siedzibę niemieckie władze okupacyjne. W okresie powojennym do lat 90. XX w. zamek przeznaczony był na siedzibę różnych urzędów, a od 1993 r. stał się siedzibą Zbiorów Historyczno-Etnograficznych Oświęcimskiego Centrum Kultury. W latach 2004–2006 miasto przy wsparciu dotacji ze środków unijnych, przeprowadziło kapitalny remont i 2010 r. w zamku stał się siedzibą Muzeum Zamek.

Historii zamku i wzgórza poświęcony będzie zbliżający się XII Jarmark Kasztelański. - Chcemy przy tej okazji odkryć mało znane karty z historii naszego miasta i wzgórza zamkowego - dodaje Wioletta Oleś.

Zator to turystyczno-rozrywkowa perła Małopolski zachodniej