Tak mógł wyglądać Wawel. Wizjonerski projekt Stanisława Wyspiańskiego zapiera dech w piersiach. Dlaczego go nie zrealizowano?

Małgorzata Mrowiec

9 października 2020, 14:21

Gdy odzyskanie Wawelu stało się faktem, w 1905 r. żołnierze austriaccy zaczęli opuszczać wzgórze. Z kolei już w 1904 r. Stanisław Wyspiański z architektem Władysławem Ekielskim zaczęli tworzyć wizję dla Wawelu. Zgromadzili zdjęcia, wykonali rysunki. Postanowili, że nie będą w swoim projekcie ingerować w zabytkową architekturę wzgórza wawelskiego – z wyjątkiem dawnych królewskich stajni i wozowni, przekształconych już przez Austriaków. W projekcie dla wzgórza pozostały istniejące mury forteczne, natomiast autorzy nowej wizji usunęli z nich krenelaże.

Zobacz galerię (24 zdjęcia)

Polskie Akropolis na wzgórzu wawelskim miało stanowić centrum duchowe, polityczne i kulturalne kraju. Projekt zagospodarowania Wawelu na nowo powstał ponad 100 lat temu, opracowany przez Stanisława Wyspiańskiego i Władysława Ekielskiego. Zakładał, że pojawią się tutaj m.in. monumentalne gmachy parlamentu, siedziby Akademii Umiejętności, Muzeum Narodowego i kurii biskupiej. Według wizjonerskiego pomysłu odbudowano by - "z pietyzmu dla przeszłości", jak pisał Ekielski - kościoły św. Michała i św. Jerzego, zburzone przez Austriaków. Na zboczu wzgórza przewidziany był teatr grecki (amfiteatr z 700 siedzeniami wykutymi w skale), a niżej stadion do rozgrywania zawodów sportowych. Jak wyglądałby Wawel, gdyby tę wizję zrealizowano? To pokazuje nasza galeria. Kliknij w przycisk "zobacz galerię" i przesuwaj zdjęcia w prawo - naciśnij strzałkę lub przycisk NASTĘPNE.

FLESZ - Przekop Mierzei Wiślanej będzie kontynuowany

W XIX wieku Austriacy zaadaptowali wzgórze wawelskie na koszary. Pociągnęło to za sobą przebudowy i, niestety, dewastację. Natomiast na początku XX w. wojska austriackie zaczęły opuszczać Wawel i wzgórze wróciło w ręce Polaków. To właśnie wtedy powstawał projekt polskiego Akropolis.

"W tej ważnej dla społeczeństwa polskiego chwili, kiedy starożytny Królewski Zamek, wogóle całe Wzgórze po 100 latach, naszem znów nazwać mogliśmy, zrodziło się w umyśle Wyspiańskiego pytanie, jak - w następstwie czasów - może całe wzgórze wyglądać, jakie mieścić budynki, jak one mogłyby wyglądać i być rozłożone" - opisywał sam Władysław Ekielski, któremu Wyspiański zaproponował wspólną pracę nad obmyśleniem nowego sposobu urządzenia Wawelu. Pomysł był opracowywany w latach 1904-07.

Śmiałą wizję Wyspiańskiego i Ekielskiego - obok m.in. innych niegdysiejszych koncepcji zagospodarowania wzgórza wawelskiego - prezentuje muzeum Zamek Królewski na Wawelu na uruchomionej w tym roku nowej wystawie stałej "Wawel Odzyskany". Jej częścią jest film przygotowany przez muzeum, z którego to właśnie zaczerpnęliśmy wizualizacje Akropolis i eksperckie komentarze. Zapraszamy do spaceru między projektowanymi gmachami wszystkich najważniejszych instytucji narodowych, które nieco ponad sto lat temu proponowano umieścić na wzgórzu wawelskim.

Zobacz galerię(24 zdjęcia)