Autorem wirtualnej rekonstrukcji wzgórza wawelskiego jest Marcin Orkisz. Wykorzystuje ona efekty ponad 100-letnich badań - archeologicznych, architektonicznych i konserwatorskich. W jej tworzeniu brali udział - jako konsultanci naukowi - znawcy dziejów Krakowa, archeolodzy prof. Zbigniew Pianowski i dr Janusz Firlet.
"Około roku 990 Kraków wraz z Małopolską znalazł się pod panowaniem Piastów. Pod rządami Bolesława Chrobrego Kraków stał się jednym z głównych ośrodków państwa. Rezultatem zjazdu gnieźnieńskiego w roku 1000 było utworzenie tu biskupstwa" - przypomina autor tekstu komentarza do rekonstrukcji, prof. Pianowski.
Wąwel i jego okolice
Co jeszcze wiadomo o ówczesnym Krakowie? To miejsce odmalowuje w swoich pisanych ze swadą książkach historyk Michael Morys-Twarowski. Mowa o książce "Narodziny potęgi. Wszystkie podboje Bolesława Chrobrego" oraz o jej zaktualizowanym i rozszerzonym wydaniu pt. "Chrobry Rex. Pierwszy z królów" (to nowość wydawnicza z 2025 roku).
Jak opisuje autor, Kraków w czasach Chrobrego "robił wrażenie".
"Pełen był ludzi różnych nacji, bowiem znajdował się na ważnym trakcie handlowym łączącym Kijów z czeską stolicą. Jakże prowincjonalne zdały się wtedy Gniezno i Poznań, leżące na uboczu szlaków kupieckich karawan! Ze wschodu przybywali Słowianie i zamieszkujący Ruś wikingowie. Od zachodu przez Pragę, Ratyzbonę i Lyon ciągnęli kupcy frankijscy, żydowscy i muzułmańscy. Wieźli różne towary, ale najcenniejszym byli niewolnicy" - czytamy u Michaela Morysa-Twarowskiego.
Dalej autor historycznych bestsellerów pisze też:
"Kraków, położony nad nieokiełznaną rzeką Wisłą, która jeszcze kilkaset lat miała czekać na uregulowanie swojego biegu, obejmował powierzchnię ponad 20 hektarów. Najbardziej na południu wysuniętą częścią Krakowa było wzgórze zwane Wąwel (z czasem „ą” straci swój ogonek i stanie się Wawelem), a zabudowania ciągnęły się na północ, wzdłuż dzisiejszej ulicy Grodzkiej, i sięgały mniej więcej miejsca, gdzie można obecnie spacerować Sukiennicami".
Historyk opisuje, że było wówczas widać prace inwestycyjne.
"W 973 roku lub krótko potem krakowskie podgrodzie otoczono wałem. Mniej więcej w tym czasie na Wąwelu zbudowano kościół pod wezwaniem Świętych Feliksa i Adaukta. W święta kościelne raczej nie pękał w szwach, bo większość mieszkańców Krakowa wciąż oddawała cześć starym bogom" - komentuje.
W książkowym opisie Krakowa sprzed tysiąca lat znajdziemy też widoczny z Wawelu kopiec Kraka, poświęcony pradawnemu władcy. Autor podsumowuje: "Kopce, kurhany typowe bardziej dla krajów skandynawskich, były jednym ze znaków rozpoznawczych Krakowa i okolicznych ziem".
Kraków drugim Akwizgranem?
- Odtworzenie wyglądu Krakowa sprzed tysiąca lat to działka archeologów, ale historia może dorzucić kilka ciekawych kontekstów - mówi nam Michael Morys-Twarowski.
Wskazuje, że Kraków w granicach państwa Bolesława Chrobrego znalazł się prawdopodobnie dopiero w 999 roku. I że tysiąc lat temu był już od pewnego czasu siedzibą biskupa, chociaż co do dat wiadomo tylko, że w 1000 roku swój urząd pełnił trzeci z kolei biskup krakowski, Poppo.
- Ziemia krakowska cieszyła się pokojem, bo w przeciwieństwie do Wielkopolski i Dolnego Śląska - by użyć współczesnych nazw - nie dotarły tam wojska niemieckiego władcy Henryka II Świętego. Co więcej, podboje Chrobrego na wschodzie i południu zapewniały dodatkowy bufor bezpieczeństwa na wypadek najazdu innych sąsiadów - zwraca uwagę historyk. - Przypuszczam, że miejscowe elity były zadowolone z funkcjonowania w ramach monarchii wczesnopiastowskiej, może nawet bardziej niż w pozostałych częściach państwa. Po części dlatego Kraków ominęła zawierucha lat 30. XI wieku, która dosłownie zmiotła państwo polskie, a wnuk Chrobrego, Kazimierz Odnowiciel, znalazł tu oparcie, gdy postanowił zawalczyć o dziedzictwo przodków.
Michael Morys-Twarowski przypomina, że pojawiła się swego czasu hipoteza - ale raczej słusznie krytykowana - że Bolesław Chrobry chciał uczynić z Krakowa swoisty drugi Akwizgran. Cztery wzniesione kościoły miały otrzymać takich samych patronów jak akwizgrańskie świątynie, czyli: Marii Panny, Salwatora, Mikołaja i Wojciecha.
- Na tym nie koniec podobieństw. Miały zostać rozmieszczony w podobny sposób i pełnić identyczne funkcje jak w cesarskim mieście. Maria Panna była kaplicą pałacową, przy Salwatorze znajdowało się żeńskie zgromadzenie, Mikołajem zajmowali się benedyktyni, a pieczę nad Wojciechem sprawowało duchowieństwo diecezjalne. Tyle, że ta ciekawa i ujmująca koncepcja, została już chyba ostatecznie zarzucona - zaznacza naukowiec.
Wirtualny spacer wśród budowli sprzed tysiąca lat
Zapraszamy do odwiedzenia wzgórza wawelskiego sprzed około 1000 lat (okres romański) za pośrednictwem wirtualnej rekonstrukcji. Do obejrzenia nieistniejących już wawelskich budowli, w tym kościołów, czy sprawdzenia, jak wyglądały bramy wzniesione prawdopodobnie w pierwszej ćwierci XI wieku. W naszej galerii prezentujemy wizualizacje oraz stop-klatki z filmu, który pozwala na taką wędrówkę w czasie.
