Ponad 550 lat historii Ujkowa Starego
Pierwsza znana wzmianka o Ujkowie Starym pochodzi z XV wieku. Wówczas nie była to miejscowość. Nazwą Ujków określano jedynie tamtejsze stawy. W drugiej połowie XVI wieku Rada Miejska w Olkuszu wydawała bardzo dużo zezwoleń na osiedlanie się w Ujkowie. Swoją pierwszą przysięgę olkuskiej radzie osiedleńcy złożyli w 1559 roku. W 1565 roku natomiast wybrano pierwszego wójta.
Już w XVI wieku w Ujkowie działało kilkadziesiąt kopalń. Nie brakowało również sztolni i płuczek galeny. Wtedy najprawdopodobniej nikt nie podejrzewał, że to właśnie działalność górnicza położy kres historii miejscowości. Pierwsze problemy pojawiły się jednak w zupełnie innych czasach, bo w latach 50. ubiegłego wieku. To właśnie wtedy miejscowa kopalnia rud cynku i ołowiu zaczęła stosować system wydobycia na zawał.
Odpalane w kopalniach ładunki doprowadzały do powstawania zapadlisk. Nie raz dziury tworzyły pod ogrodami czy terenami, z których mieszkańcy korzystali na co dzień. To jednak nie wszystko. Pękały ściany domów i szyby w oknach.
Największe wysiedlenia miały miejsce w latach 70. Zakład górniczy wykupywał od ludzi nie tylko domy, ale także gospodarstwa i pola. Każdemu wypłacano wówczas rekompensaty. Nie wszyscy jednak wyjechali. Kilka osób zostało patrząc jak „porzucona” wieś popada w ruinę. Dziś jednak jedyne osoby, które można spotkać na miejscu to spacerowicze. Po samej wsi zostały jedynie piwniczki, kapliczka i gruzy.
Tyle zostało z Ujkowa Starego
Po wsi nie zostało zbyt wiele dobrze zachowanych obiektów. Na ogromnym obszarze znajduje się wiele pozostałości po domach. Nie są to jednak budowle ze ścianami, dachami czy innymi tego typu elementami. Po zabudowaniach mieszkalnych zostały jedynie piwniczki. W większości są one odkryte. Jedynie w kilku miejscach przykrywają je pozostałości po dachach i podłogach.
Nie wszystkie budynki skończyły aż tak źle. Przy wąskiej asfaltowej drodze można napotkać na pozostałości po kościółku. To najprawdopodobniej jedyny budynek, w którym ostały się ściany. Konstrukcja jest jednak w tragicznym stanie. Część tynku z elewacji odpadła odsłaniając cegły, po dachu nie ma już śladu, a wewnątrz rosną drzewa i chaszcze.
W dobrym stanie są natomiast kapliczka znajdująca się pośrodku „pola” oraz przydrożny betonowy krzyż. To ostatnie pozostałości po wsi, które w jasny sposób pokazują, że o Ujkowie Starym nadal ktoś pamięta. Są tam między innymi znicze, kwiaty i figurka aniołka. Ponadto na kapliczce widnieje data 1938.
Oprócz pozostałości po zabudowaniach na terenach Ujowa Starego funkcjonuje też wysypisko śmieci. Dużą część terenu pokrywa również hałda odpadów poflotacyjnych z pobliskiej kopalni. W okolicy jest też kilka zapadlisk. Nie są to jednak dziury, które powstały w czasach, gdy wieś była wysiedlana. To szkody górnicze, które utworzyły się po wstrzymaniu odwadniania ostatniej kopalni na ziemi olkuskiej – „Olkusz-Pomorzany”.
