Głośny film dokumentalny "Brainwashed: seks, kamera, władza" na specjalnych pokazach w krakowskich kinach Pod Baranami i Kika

Sezon rowerowy już niedługo! Jaki rower wybrać?

Film dokumentalny "Brainwashed: seks, kamera, władza" w niezwykle klarowny sposób objaśnia, jak podstawowe techniki filmowe uprzedmiotawiają kobiety na ekranie oraz jakie ma to konsekwencje dla branży i społeczeństwa. Amerykańska awangardowa reżyserka i wykładowczyni Nina Menkes wnikliwie analizuje słynne dzieła z historii kina i mówi wprost: "Filmy to propaganda dla patriarchatu".

Menkes kontynuuje w swoim dokumencie myśl słynnej badaczki kina, Laury Mulvey, autorki przełomowego tekstu "Przyjemność wzrokowa a kino narracyjne" z 1975 roku. Brytyjska medioznawczyni zwracała w nim uwagę, że kobiety w filmach są „podmiotami-do-uprzedmiotowienia”, a mężczyźni pełnią funkcję „władców spojrzenia”.

- Przygotowując materiały do zajęć z historii kina, zauważyłam, jak wiele filmów posiłkuje się niemalże identyczną strategią w sposobie portretowania bohaterek. Ujęcia z rozmaitych dekad, różnych twórców powtarzały się niemal jeden do jednego. Po aferze Harveya Weinsteina napisałam esej dla Filmmaker Magazine, w którym zastanawiałam się, w jaki sposób epidemia gwałtów i napaści seksualnych, która zaowocowała ruchem #MeToo, łączy się z wizualnym językiem kina. Nie ulega bowiem wątpliwości, że te dwie sprawy są ze sobą połączone. Tekst odniósł tak spektakularny sukces, że postanowiłam nakręcić o tym film - mówi reżyserka.

Ilustrowany fragmentami filmów wykład Niny Menkes w klarowny sposób objaśnia, jak podstawowe techniki filmowe pracują na rzecz uprzedmiotowienia kobiet na ekranie i jakie ma to konsekwencje dla całej branży oraz dla bezpieczeństwa kobiet w ogóle. Analiza warsztatowa prowadzi do wniosku, że niezależnie, czy mowa o klasyku sprzed kilkudziesięciu lat ("Dama z Szanghaju", "Okno na podwórze", "Butch Cassidy i Sundance Kid"), czy o współczesnej produkcji ("Łowca androidów 2049", "Życie Adeli", "Wonder Woman") – nawet stworzonej przez kobiety! – to ABC języka filmowego niezmiennie reprodukuje patriarchalną wizję świata.

W "Brainwashed..." wypowiadają się też inne reżyserki, ekspertki i działaczki na rzecz równouprawnienia w kinie (Geena Davis, Maria Giese, Joey Soloway, Ita O’Brien). Menkes przechadza się z tymi myślami po Cannes i przed wielkim ekranem sali wykładowej. Jej sylwetka i komentarz rozbijają pozorną neutralność scen, w których dominuje męskie spojrzenie. Znawcy twórczości Menkes twierdzą, że ona sama znalazła sposób, żeby przemówić do nas innym językiem.

21 marca po pokazie filmu w Kinie Pod Baranami odbędzie się rozmowa, w której wezmą udział prof. dr hab. Małgorzata Radkiewicz i dr Marta Stańczyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego. W Kinie będzie można również zakupić najnowszą książkę Małgorzaty Radkiewicz "Refleksje zza kamery. Reżyserki o kinie i formie filmowej".

Prof. dr hab. Małgorzata Radkiewicz to filmoznawczyni, która pracuje w Instytucie Sztuk Audiowizualnych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zajmuje się kinem współczesnym, problematyką tożsamości kulturowej oraz twórczością kobiet w filmie, fotografii i sztuce. Wyrazem jej zainteresowań są publikacje: "W poszukiwaniu sposobu ekspresji. O filmach Jane Campion i Sally Potter" (2001), "Władczynie spojrzenia. Teoria filmu a praktyka reżyserek i artystek" (2010). Ponadto jest autorką książek: "Derek Jarman. Portret indywidualisty" (2003), "Młode wilki polskiego kina. Kategoria gender a debiuty lat 90." (2006) oraz "Oblicza kina queer" (2014).

W latach 2015-2018 koordynatorka projektu badawczego Narodowego Centrum Nauki "Pionierki z kamerą. Kobiety w kinie i fotografii w Galicji 1896-1945". Jako stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w roku 2015 prowadziła badania, których efektem jest monografia "Modernistki o kinie. Kobiety w polskiej krytyce i publicystyce filmowej 1918-1939" (2016). Autorka wydanej w grudniu 2022 roku książki "Refleksje zza kamery. Reżyserki o kinie i formie filmowej". Członkini Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami. Zasiada w Radzie Muzeum Fotografii w Krakowie.

Dr Marta Stańczyk to asystentka w Zakładzie Historii Filmu Powszechnego. Zajmuje się przemianami kina światowego oraz współczesną teorią filmu z naciskiem na kwestie związane z ucieleśnionym doświadczeniem kinowym. Interesuje się animal studies, feminizmem i relacjami klasowymi. Laureatka nagrody Polskiego Towarzystwa Badań nad Filmem i Mediami na najlepszy debiut książkowy roku 2019 za publikację "Czas w kinie".