Ile nawozów i środków ochrony roślin stosuje się w polskim rolnictwie? Znacznie wzrosło zużycie wapna

Aktualny poziom i kierunki zmian w zużyciu nawozów mineralnych (azotowych, fosforowych, potasowych, wapniowych) pokazuje raport GUS: "Środki produkcji w rolnictwie". W opracowaniu zawarte są również informacje o zaopatrzeniu rolnictwa m.in. w środki ochrony roślin.

Nie bez znaczenia dla wzrostu skali stosowania nawozów wapniowych są dopłaty do wapnowania gleb, których udzielają Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ogólnopolski program regeneracji środowiskowej gleb poprzez ich wapnowanie jest realizowany od 2019 roku. Okres kwalifikowalności kosztów obejmuje terminy od 1 czerwca 2019 r. do 31 października 2023 r.

"W związku z wykorzystaniem 29.11.2021 r. krajowego limitu pomocy de minimis w rolnictwie, wstrzymana została wypłata środków w ramach programu. Wypłatę środków rozpoczniemy niezwłocznie po ogłoszeniu nowego limitu, w kolejności wpływu wniosków o dofinansowanie", przekazał WFOŚiGW w Toruniu.

W roku gospodarczym 2009/2010 zużycie nawozów wapniowych w kraju wyniosło 590,9 tys. ton, zaś dekadę później już 1340,1 tys. t. Oznacza to, że w sezonie 2019/2020 rolnicy wysiali średnio 91,3 kg na hektar, a w 2009/2010 było to tylko 39,8 kg. W gospodarstwach indywidualnych zużycie nawozów wapniowych w poprzednim sezonie to 87,1 kg/ha (10 lat wcześniej 33,7 kg).

O tym, czy wapnowanie gleby jest wskazane, decyduje pH gleby. Powinno się je badać nie rzadziej niż co 4-6 lat, najlepiej po żniwach. W kraju pod tym względem występuje spore zróżnicowanie. "Gleby użytków rolnych powinny wykazywać wartość pH w granicach 5,0 do 7,0", wskazuje Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego. Zakwaszenie gleb prowadzi do spadku ich urodzajności i produktywności.

"Zakwaszenie jest obecnie w Polsce najważniejszym czynnikiem ograniczającym plonowanie roślin, ponieważ około 50% gleb charakteryzuje się odczynem kwaśnym lub bardzo kwaśnym", podaje serwis IUNG-PIB - Dobre Praktyki Rolnicze.

• Dolnośląskie - 139,9 kg/ha
• Kujawsko-pomorskie - 111,0 kg/ha
• Lubelskie - 88,5 kg/ha
• Lubuskie - 69,6 kg/ha
• Łódzkie - 96,5 kg/ha
• Małopolskie - 52,4 kg/ha
• Mazowieckie - 71,6 kg/ha
• Opolskie - 146,5 kg/ha
• Podkarpackie - 71,3 kg/ha
• Podlaskie - 67,7 kg/ha
• Pomorskie - 100,9 kg/ha
• Śląskie - 80,9 kg/ha
• Świętokrzyskie - 50,9 kg/ha
• Warmińsko-mazurskie - 89,9 kg/ha
• Wielkopolskie - 96,3 kg/ha
• Zachodniopomorskie - 114,4 kg/ha

Tak znacznych różnic jak w przypadku nawozów wapniowych w przeciągu 10 lat trudno doszukać się w nawozach fosforowych (2009/2010 - 351,7 tys. t, 2019/2020 - 358,8 tys. t) czy azotowych (2009/2010 - 1023,7 tys. t, 2019/2020 - 1033,5 tys. t). W zestawieniu nawozów mineralnych wyższe wyniki GUS notuje tych potasowych (2009/2010 - 395,9 tys. t, 2019/2020 - 559,1 tys. t).

Najwięcej nawozów mineralnych (azotowych, fosforowych i potasowych) w sezonie 2019/2020 stosowało województwo Wielkopolskie (273,9 tys. t) i Mazowieckie (231,7 tys. t).

Zużycie nawozów mineralnych (w przeliczeniu na czysty składnik) na 1 ha użytków rolnych w roku gospodarczym 2019-2020. Średnio w Polsce:

• azotowe - 70,4 kg (najwięcej w woj. opolskim 105,7 kg, najmniej w woj. małopolskim 38,9 kg)
• fosforowe 24,4 kg (najwięcej w woj. opolskim - 32,6 kg, najmniej w woj. 13,6 w woj. lubuskim)
• potasowe 38,1 kg (najwięcej w woj. opolskim - 51,9 kg, najmniej w woj. 26 kg w woj. warmińsko-mazurskim)

Struktura gleby, kultura rolna, warunki atmosferyczne danego roku, jakość materiału siewnego, dobór odmiany - to niektóre ze składowych ostatecznego plonu uprawy. Spójrzmy na dane z tabeli, w której zestawiono ilość zastosowanych nawozów i uzyskane w danym rejonie plony z hektara.

W województwie opolskim, gdzie zużycie nawozów mineralnych w sezonie 2019/2020 wyniosło średnio 191,3 kg na ha, a nawozów wapniowych 147,3 kh, plon kształtował się na średnim poziomie 57,2 dt/ha.

W województwie lubuskim zastosowano w tym samym sezonie średnio 95,6 kg nawozów mineralnych na ha i 70,4 kg wapniowych na ha, uzyskując plon 42 dt/ha. Przy większy zużyciu nawozów mineralnych (109,1 kg/ha i niższym wapnowanie 52 kg) w województwie świętokrzyskim plon wyniósł 33,3 dt/ha.

Sprzedaż środków ochrony roślin (w masie towarowej) 2019/2020

• Fungicydy i bakteriocydy w 2010 r. - 12867,2 t, w 2020 r. - 21761,4 t
• Herbicydy, związki ograniczające rozwój łodyg i związki mchobójcze w 2010 - 30228,2 t, w 2020 r. - 38931,7 t
• Insektycydy i akarycydy w 2010 r. 2944,9 t, w 2020 r.- 3439,3 t.
• Moluskocydy w 2010 r. - 271,6 t., w 2020 r. 785,3 t.
• Regulatory wzrostu roślin w 2010 r. 3013,8 t, w 2020 r. - 2939,2 t
• Pozostałe środki ochrony roślin (czyli m.in. Oleje mineralne, Oleje roślinne, Preparaty do sterylizacji gleby (w tym nematocydy), Rodentycydy) w 2010 r. 2287,2 t, w 2020 r. - 1992,5 t.

Zaczynamy od obalenia mitu. Polskie Stowarzyszenie Ochrony Roślin od kilku lat prowadzi kampanię edukacyjną, w której wyjaśnia m.in., że środki ochrony roślin to leki dla roślin.

W jednym z ostatnich wpisów PSOR odpowiada na pytanie: "Czy żywność ekologiczna może przetrwać bez oprysków? Każde warzywo i każdy owoc są żywymi roślinami, potrzebują leków dla roślin. W produkcji ekologicznej również stosuje się ŚOR - przeznaczone do upraw ekologicznych".

Stosowanie herbicydów (na chwasty), fungicydów (na choroby grzybowe) czy insektycydów (na szkodniki) jest bezpieczne pod pewnymi warunkami. Tak samo, jak w przypadku leków dla ludzi, trzeba zapoznać się z ulotką. To, jak stosować środek ochrony roślin, reguluje etykieta. Znajdują się na niej m.in. informacje o:

• maksymalnej dawce
• terminie zabieg ów
• okresie karencji
• okresie prewencji
• środkach ochrony osobistej

Dane o zużyciu nawozów mineralnych oraz wapniowych opracowano na podstawie sprawozdawczości i reprezentacyjnych badań, tj. cyklicznych badań struktury gospodarstw rolnych (SGR) przeprowadzanych w odstępach trzyletnich i czerwcowych badań rolniczych (R-CzBR) przeprowadzanych między badaniami SGR.

Dla roku gospodarczego 2009/10 oraz 2019/20 dane o nawożeniu opracowano na podstawie wyników Powszechnych Spisów Rolnych. Lata gospodarcze obejmują okres od 1 lipca do 30 czerwca, np. rok gospodarczy 2009/10 oznacza okres od 1 lipca 2009 r. do 30 czerwca 2010 r. Natomiast dane zebrane w Powszechnym Spisie Rolnym 2020 dotyczą okresu ostatnich 12 miesięcy kończącego się w dniu referencyjnym badania, tj. okresu od 2 czerwca 2019 r. do 1 czerwca 2020 r. włącznie.

Źródłem informacji dotyczących zaopatrzenia rolnictwa w pasze, nawozy i środki ochrony roślin oraz skupu kwalifikowanego materiału siewnego są sprawozdania GUS. Dane o zaopatrzeniu rolnictwa w kwalifikowany materiał siewny opracowano na postawie ekspertyz rzeczoznawców terenowych GUS.

Dane o zużyciu środków ochrony roślin prezentowane są na podstawie wyników badania prowadzonego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Główny Inspektorat Hodowli Roślin i Nasiennictwa, Instytut Ochrony Roślin – Oddział Sośnicowice oraz GUS.

Nawozy to produkty, które dostarczają roślinom składników pokarmowych i poprawiają żyzność gleb. W opracowaniu GUS wyróżniono nawozy mineralne uzyskiwane w drodze procesów chemicznych lub przerobu surowców mineralnych, w tym nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe.

Środki ochrony roślin, niektórym znane jako "opryski" to związki chemiczne lub ich mieszaniny, których działanie niszczy organizmy szkodliwe dla roślin lub chwasty, wpływa na procesy życiowe roślin, itp. O możliwościach zastosowania danego preparatu decyduje jego aktywna część, czyli substancja czynna (substancja aktywna).

Źródło: Publikacja GUS opracowana w Wydziale Struktury Gospodarstw Rolnych.