Kraków. Wielki remont na Wawelu. Wieża Zegarowa w rękach konserwatorów

W poniedziałek proboszcz parafii archikatedralnej na Wawelu ks. Paweł Baran odebrał promesę Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa dotyczącą finansowania remontu hełmu i drewnianej konstrukcji wieży. Przedsięwzięcie to jest realizowane jako jeden z tzw. projektów kluczowych Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa, które mają zapewnione dofinansowanie w latach 2022-2025. Szacowany koszt prac to nieco ponad 7,5 mln zł, z czego 78 proc. (prawie 5,9 mln zł) pokryje NFRZK, a resztę - parafia katedralna.

- Przedsięwzięcie, które w tym roku się rozpoczyna, jest przedsięwzięciem bez precedensu. To będzie chyba najbardziej widoczny, nie tylko ze względu na topografię, ale również bardzo skomplikowany pod względem logistyki, projekt, który finansuje SKOZK - komentuje konserwator wzgórza wawelskiego prof. Andrzej Betlej, dodając, że po raz pierwszy konserwatorzy będą mogli w pełni poznać konstrukcję hełmu wieży zegarowej. - Skala i zakres prac, które są planowane przez parafię archikatedralną, nie ma sobie równych i myślę, że będziemy świadkami nie tylko wspaniałej konserwacji, ale również bardzo ważnych odkryć naukowych - podkreśla prof. Betlej.

Budowę Wieży Zegarowej rozpoczęto w drugiej połowie XIV wieku. A finalnie powstała w w roku 1522, kiedy ukończono nadbudowę z czerwonej cegły. Hełm pokrywający wieże, barokowy, pochodzi z lat 1713-16. Zaprojektował go Kacper Bażanka (krakowski architekt, wykształcony w Rzymie, do którego dzieł w Krakowie należy m.in. kościół Misjonarzy na Stradomiu czy domek loretański przy klasztorze Kapucynów). Na wieży umieszczone są dwa dzwony zegarowe (gongi), wybijające godziny i kwadranse. W narożach wieży znajdują się wykonane z blachy miedzianej posągi: św. Kazimierza, św. Wacława, św. Stanisława i św. Wojciecha. Tradycyjnie dekorację rzeźbiarską łączy się z krakowskim rzeźbiarzem, snycerzem Antonim Frączkiewiczem.

Celem podjętych już prac jest m.in. zabezpieczenie wnętrza wieży przed przeciekami spowodowanymi nieszczelnościami hełmu.

- To dach miedziany jeden z najstarszych w Polsce, jeśli chodzi o wiek pokrycia, bo w zasadzie większość blachy pochodzi sprzed ponad 300 lat. Ona jest nieszczelna, przeciekała - mówi Maciej Wilamowski, dyrektor biura SKOZK, wyjaśniając, że Wieża Zegarowa katedry wawelskiej od wielu lat domaga się remontu dachu. - Chcemy wspólnie z katedrą w ciągu trzech lat przeprowadzić remont hełmu wieży, rzeźb miedzianych i ozdób na wieży, ale także drewnianej więźby. To będzie skomplikowane przedsięwzięcie, ponieważ władze konserwatorskie postawiły bardzo restrykcyjne warunki: tej blachy nie można wymienić na nową, przynajmniej w 80 procentach musi zostać dotychczasowa. A zatem jest to ogromna łamigłówka, ogromne wyzwanie dla ekipy remontowej - zwraca uwagę dyr. Wilamowski.

Wymiana na współczesną blachę patynowaną jest dopuszczona wyłącznie w zakamarkach, które nie są widoczne z zewnątrz, nowego materiału będzie można wprowadzić tyle, by nie stanowił więcej niż 20 proc. całości pokrycia.

Konserwacja ma być kompleksowa. Prace we wnętrzu Wieży Zegarowej rozpoczęły się już w ubiegłym roku - dotyczące konstrukcji drewnianej hełmu. Została wykonana metodą skanowania szczegółowa dokumentacja, odkurzono i czyszczono powierzchnię drewna, a także zabezpieczano je przed drewnojadami (owadami), grzybami.

- Hełm wieży został wybudowany na początku XVIII wieku z częściowym wykorzystaniem starszego drewna. Poważny remont konserwatorski wieży odbywał się na przełomie XIX i XX wieku. Wiązał się w dużej mierze z wymianą blacharki, częściowo też konstrukcji. Teraz konserwatorsko trzeba odnieść się do wszystkiego: i do tego, co jest starsze, z czasów XVI i XVII wieku, ale i do tej wymiany XIX-wiecznej - tłumaczy konserwator dzieł sztuki dr Ignacy Jakubczyk, autor programu konserwatorskiego oraz nadzorujący prace. - Hełm przecieka, do środka dostaje się śnieg. Są ślady działalności drewnojadów i miejsca dosyć mocno zniszczone przez spuszczela - proponowana wymiana elementów konstrukcji będzie w dużej mierze dotyczyła kilku belek zniszczonych przez tego szkodnika - wymienia.

Jeśli chodzi o blaszane figury świętych, dopiero gdy pojawi się zewnętrzne rusztowanie (raczej nie w tym roku) i będzie do nich bezpośredni dostęp, okaże się, w jakim są stanie i czy z racji potrzebnych prac muszą zostać zdemontowane. To samo tyczy się tarcz zegara, zamontowanych na dwóch ścianach wieży: zachodniej i północnej. Na pewno natomiast w końcowej fazie remontu jest planowany przegląd mechanizmu zegara, jego działania.

Prace dotyczące samego hełmu Wieży Zegarowej są rozpisane na trzy sezony i powinny zostać zakończone do końca 2024 roku. Cały remont dotyczy natomiast także murów wieży (zarówno ich kamiennych, jak i ceglanych części), jak i pomieszczenia, które znajduje się w przyziemiu, pod kaplicą Czartoryskich.

Na ile procent Polska otrzyma pieniądze z KPO?