Pamiątkowa kielnia, którą „prezydent RP Ignacy Mościcki położył pierwszą grudę lepiszcza pod kamień węgielny Muzeum Narodowego w Krakowie”, pióro Marii Konopnickiej, którą podpisano akt erekcyjny, a także dzieła i pamiątki ze wszystkich oddziałów MNK, obiekty mniej znane lub rzadko pokazywane złożyły się na wystawę „145”, którą od 3 października można zobaczyć w sali Malarnia w Sukiennicach.
„Chcemy pokazać różnorodność kolekcji, wydarzenia z historii instytucji, które zaważyły na jej obecnym kształcie, a także przypomnieć osoby tworzące muzeum, w tym wielkich kolekcjonerów, m.in. rodzinę Czapskich, Edwarda Goldsteina, Feliksa Jasieńskiego czy Erazma Barącza. Zapraszamy serdecznie na opowieść o Muzeum Narodowym w Krakowie” – zapraszają muzealnicy.
Tak powstawało Muzeum Narodowe w Krakowie
Obraz z pierwszym numerem inwentarzowym to „Pochodnie Nerona” Henryka Siemiradzkiego. Od eksponowanego dziś w Sukiennicach dzieła rozpoczęła się historia Muzeum Narodowego w Krakowie.
W Sukiennicach jesienią 1879 roku świętowano uroczyście 50-lecie pracy twórczej Józefa Ignacego Kraszewskiego.
„Na tę uroczystość przybył z Rzymu sławny malarz – akademik Henryk Siemiradzki. Podczas uroczystego balu artysta oznajmił, iż postanowił podarować miastu i swojemu narodowi słynne dzieło „Pochodnie Nerona”, z tym przeznaczeniem, aby eksponować je w Sukiennicach” – wyjaśnia muzeum.
Gest Siemiradzkiego zainspirował innych twórców do przekazania swoich dzieł narodowej instytucji. Dziś kolekcja MNK składa się z 1 184 299 obiektów, są to liczne dary, zakupy, depozyty oraz nieruchomości, pozwalające na otwieranie kolejnych oddziałów.
Gmach Główny – serce Muzeum Narodowego w Krakowie
Pierwszą siedzibę stanowiły Sukiennice, prace związane z powstaniem Gmachu Głównego rozpoczęto w 1934 roku, 1 czerwca prezydent Ignacy Mościcki wmurował kamień węgielny. Ciekawostką jest, że akt erekcyjny podpisał piórem Marii Konopnickiej. Prace prowadzono aż do wybuchu wojny. Podczas okupacji niewykończony budynek pełnił funkcję kasyna.
Elewacja Gmachu Głównego została wykonana z dolomitu pochodzącego prawdopodobnie z Libiąża, do budowy schodów wykorzystano wołyński klesowit, podolski alabaster, chęcińską „Różankę”, piaskowiec dolski, marmur bolechowicki z licznymi skamieniałościami.
Pierwotni prace miały się zakończyć w 1944 roku, powojenne przebudowy gmachu zakończyły się dopiero w... 1989 roku. Dziś Gmach Główny czeka na generalny remont budynku.
Dwanaście oddziałów, tuzin wrażeń
- Każdy z oddziałów to wyjątkowa opowieść o historii, sztuce, jak również o postaciach z nimi związanych. To 20 wystaw stałych i liczne wystawy czasowe. To ponad milion eksponatów od starożytności aż po współczesność. To jedna z najcenniejszych kolekcji nie tylko w Polsce, ale i na świecie, a o niesłabnącym zainteresowaniu naszą ofertą świadczy frekwencja, która w 2023 roku przekroczyła ponad 1 mln 600 tys. osób – wyjaśnia Izabela Rak, rzeczniczka MNK.
„145. Dwanaście oddziałów, tuzin wrażeń” – pod takim hasłem Muzeum Narodowe w Krakowie świętuje przez cały rok, w każdym miesiącu kierując reflektor na inny oddział.
Sercem muzeum jest Gmach Główny (Al. 3 Maja 1). Tutaj znajdują się dzieła m.in. Olgi Boznańskiej, Jacka Malczewskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza, Wojciecha Fangora, Marii Pinińskiej-Bereś czy Xawerego Dunikowskiego.
Sukiennice w Rynku Głównym mieszczą Galerię Sztuki Polskiej XIX wieku. Tu zwiedzający mogą zobaczyć m.in. Szał uniesień Władysława Podkowińskiego, wspomniane Pochodnie Nerona Henryka Siemiradzkiego czy Śmierć Ellenai Jacka Malczewskiego.
W oddziale Muzeum im. Emeryka Hutten-Czapskiego przy ulicy Piłsudskiego 12 można podziwiać ekspozycję prezentującą historię mennictwa i medalierstwa polskiego, zbiór starodruków i rękopisów z liczącej ok. 6000 woluminów biblioteki Emeryka Hutten-Czapskiego. Kilka kroków dalej znajdziemy Pawilon Józefa Czapskiego, w którym mieści się kolekcja dzieł malarskich Józefa oraz poświęcone artyście muzeum biograficzne.
Wizyta w Muzeum Książąt Czartoryskich przy Pijarskiej 15 to podróż przez wieki, pełna arcydzieł oraz ciekawych opowieści. Tu znajduje się „Dama z gronostajem” Leonarda da Vinci, dzieła wielkich mistrzów malarstwa europejskiego, pamiątki po rodzinie Czartoryskich oraz wspaniałe przykłady rzemiosła artystycznego, a także zabytki z czasów starożytnych. Kilka kroków dalej – przy Pijarskiej 8 znajduje się Arsenał - skarbnica pamiątek militarnych.
W galeria „Sztuki Dawnej Polski. XII–XVIII wiek” w Pałacu Biskupa Erazma Ciołka przy ulicy Kanoniczej 17 można zobaczyć dzieła polskiej sztuki średniowiecznej, renesansowej i barokowej.
Muzeum Narodowe w Krakowie to także muzea biograficzne: Dom Jana Matejki (ul. Floriańska 41), Dom Józefa Mehoffera (ul. Krupnicza 26), Muzeum Stanisława Wyspiańskiego (pl. Sikorskiego 6), willa „Atma” w Zakopanem przy ulicy Kasprusie 19, gdzie znajduje się biograficzne Muzeum Karola Szymanowskiego.
Oddziałami MNK są także: Kamienica Szołayskich im. Feliksa Jasieńskiego przy placu Szczepańskim 9 –miejsce dla miłośników architektury i designu, oraz mieszcząca się przy ul. św. Marka 17 Biblioteka Książąt Czartoryskich – obecnie remontowana (zakończenie prac planowane jest na 2027 rok).
