Podhale. Cmentarz na Pęksowym Brzysku to wyjątkowa nekropolia dla górali i wszystkich Polaków

Nazwa cmentarza wywodzić się od nazwiska darczyńcy ziemi - Jana Pęksy. Ten w 1848 roku darował parafii grunt pod nekropolię. Do dziś znajduje się tam jego grób. Jednak większa część współczesnego starego cmentarza znajduje się na terenie należącym już wcześniej do parafii. Ta pochodził z darowizny Pawła i Reginy Gąsieniców. Darowali ziemię na rzecz Kościoła w 1813 roku. Ten teren zwany był wtedy Osiedlem - dom i kamienna kapliczka został przekazany parafii. Obszar cmentarza i placu kościelnego był kiedyś większy. Jednak o ok. 1/3 zmniejszyli go Niemcy, wytyczając nowy dojazd pod Gubałówkę.

Na tym cmentarzu spoczywają ludzie, którzy mieli wpływ na rozwój Zakopanego. To tu znajdują się mogiły pierwszego proboszcz parafii zakopiańskiej ks. Józefa Stolarczyka czy dr Tytusa Chałubińskiego. Tu znajdziemy grobowce znakomitych muzykantów m.in. legendarnego Jana Krzeptowskiego Sabały i Tadeusza Gąsienicy Giewonta, budarzy-architektów: Jana Gąsienicy Giewont, Andrzeja i Jędrzeja Czarniaków, Stefana Żychonia.

Swoje miejsce mają przewodnicy i ratownicy górscy - m.in. Maciej Sieczka, Jędrzej Wala, Stanisław Gąsienica Byrcyn, Stanisław Gąsienica z Lasa, Józef Krzeptowski.

Na Pęksowym Brzyzku spoczywają także wielcy literaci - m.in. Kornel Makuszyński, Stanisław Nędza Kubiniec, Tomasz Gluziński, Józef Kapeniak, Aniela Gut-Stapińska, kompozytorzy Jan Pasierb Orland, Wacław Geiger, czy artyści - m.in. Antoni Kenar, Antoni Rząsa. Miejsce wiecznego spoczynku znaleźli tu wreszcie wybitni sportowcy jak Helena Marusarzówna i jej brat, słynny skoczek narciarski i kurier tatrzański - Stanisław Marusarz.

Na starym cmentarzu leżą także ci, którzy byli związani z Zakopanem, lecz zmarli daleko od Tatr. Ich prochy, często po wielu latach przenoszono na Pęksów Brzyzek. Tak stało się w przypadku Stanisława Witkiewicza, Władysława Orkana, Karola Stryjeńskiego, Kazimierza Dłuskiego, Kazimierza Przerwy-Tetmajera.

Tu także symboliczne groby mają ludzie zmarli z dala od rodzinnej ziemi i wcale mogił nie mają. Są wśród nich gen. Mariusz Zaruski, Kazimierz Dadej, Bronisław Czech, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Maciej Berbeka i zesłańcy na Sybir.

Na Pęksowym spoczywają także ratownicy tatrzańscy, którzy ponieśli śmierć w górach - idąc na ratunek innym.