Czyta się. Helena Modrzejewska i Henryk Sienkiewicz na Dzikim Zachodzie

5 października 2022, 0:00

Poznali się w latach 70. XIX wieku w Warszawie. On miał 28 lat, był początkującym dziennikarzem prowadzącym dział literacki. Ona, sześć lat starsza, ma już status gwiazdy, po krakowskich sukcesach, gra na na warszawskich scenach teatralnych za iście gwiazdorskie gaże. On szykuje się do ślubu z Marią Kellerówną. Ona jest żoną szlachcia Karola Bozenta Chłapowskiego, z którym wychowuje swojego syna. Mają romans, tak plotkuje Warszawa, a przynajmniej mają się ku sobie. Henryk Sienkiewicz i Helena Modrzejewska. Pewnego wieczora on ma rzucić do zgromadzonego w salonie Modrzejewskiej artystycznego towarzystwa: „Jedźmy do Ameryki!”

Dlaczego jesienią tak często chorujemy?

Tak trafiają na Dziki Zachód. Jest rok 1876, Helena Modrzejewska, Henryk Sienkiewicz, jej mąż, syn oraz kilkoro przyjaciół, realizując pomysł, wynajmują ranczo w Kalifornii, aby uprawiać winorośl. I tu wypada pożegnać postaci znane z fotografii w szkolnych klasach i podręcznikach.

„Burzy narodowe mity i strąca z cokołu legendarne postaci – przywraca im ludzki wymiar” – zapowiada powieść wydawca. Rzeczywiście, w żyłach wielkiej aktorki i przyszłego noblisty płynie prawdziwa krew. Powieść oparta jest na faktach, ale między wydarzeniami zapisanymi w biografiach artystów, Jakub Nowak znalazł całkiem sporo miejsca na kreację wyobraźni.

Choć w rolach głównych autor obsadził w powieści Sienkiewicza i Modrzejewską, właściwie nie ma w tej książce postaci drugoplanowych. Nawet najmniej, zdawałoby się, istotny bohater, ot zwykły golibroda z miasteczka, do którego jeżdżą polscy artyści po sprawunki czy Anusia, służąca Modrzejewskiej, mają swoje epizody. Choć może lepiej powiedzieć, że i na nich kieruje się kamera, bo cała powieść zbudowana jest niezwykle filmowo. Jakub Nowak opowiada scenami, umieszczając legendarne postaci w westernie kreowanym w estetyce Quentina Tarantino. (Tu, brawa za okładkę).

Życie polskich emigrantów na Dzikim Zachodzie, rosnące napięcie erotyczne między Modrzejewską i Sienkiewiczem, powracające w snach tęsknoty i szaleństwa obojga, polska przeszłość i amerykański sen, a wszystko to w spalonej słońcem, targanej gorącym wiatrem Kalifornii. Jest też pot i inne płyny fizjologiczne, zapach whiskey i gwar saloonów.

Lektura tej powieści to wielka przyjemność. Nie ma w niej przypadkowych zdarzeń, akapitów, po których znudzony czytelnik prześlizguje się wzrokiem, biegnąc do tych, które popchną akcje. Dzieje się tu nieustannie i wszystkie zdarzenia, od pierwszej sceny w planie realnym, w snach czy momentach, kiedy autor ujawnia przyszłość splatają się w całość. Wątki poboczne, epizody, szczegóły, wracają, dostając swoje miejsce w kompozycyjnym zamyśle autora. Powieściowy debiut Jakuba Nowaka to bardzo sprawnie napisana książka. Autor, nauczyciel akademicki, jako literat dał się już poznać w zbiorze opowiadań „Amnezjak”. W książce „Przez ten wiatr” sięgnął po nową w swoim dorobku formę i tematykę. Z powodzeniem.

Jakub Nowak
„To przez ten wiatr”
Powergraph