Filip Musiał, dyrektor IPN w Krakowie: Żadne inne państwo tak dogłębnie nie rozlicza się z systemem komunistycznym jak my

Co jest największym sukcesem krakowskiego IPN w ciągu ostatnich 25 lat?
Sprecyzujmy, że 25 lat mija od przyjęcia ustawy o IPN, a odział krakowski działa nieco krócej, bo 23 lata. Po prawie ćwierćwieczu działalności możemy pochwalić się dość dużym dorobkiem. Jednym z największych sukcesów jest to, że przez 23 lata IPN zyskał wpływ na świadomość historyczną społeczeństwa. Przywracając także poczucie sprawiedliwości – skierowaliśmy do Prezydenta RP ok. 700 wniosków o nadanie odznaczenia Krzyż Wolności i Solidarności.

Wasza działalność to głównie dokumentowanie tego, co działo się w Małopolsce, w czasach komuny.
Zgromadziliśmy ponad sześć kilometrów dokumentacji. Dziesiątki tysięcy dokumentów udostępniliśmy badaczom i dziennikarzom, dzięki czemu społeczeństwo dowiedziało się o tym, co w czasach PRL było ukrywane, np. o działaniach komunistycznej bezpieki. Z kolei nasz pion naukowy wydał około 210 książek i albumów, w których opisano dzieje naszego regionu. Do tego dochodzą dziesiątki tysięcy uczniów, którzy brali udział w warsztatach, grach miejskich, rajdach historycznych. Należy wspomnieć jeszcze o ponad 70 wystawach, które były prezentowane w 150 miejscach w Małopolsce.

Jednym z najmłodszych pionów IPN jest ten zajmujący się poszukiwaniem ofiar systemów totalitarnych.
Przez kilka ostatnich lat udało się odnaleźć sto ofiar, w tym – jak dotąd – 25 osób zidentyfikowano za pomocą badań DNA, jako żołnierzy powojennego podziemia oraz ofiary zbrodni niemieckich. Szczątki tych osób pochowano z honorami w wyremontowanych grobach. Mamy też pion prokuratorski i śledczy, który przeprowadził ponad 2200 śledztw i przyczynił się do unieważnienia 427 wyroków komunistycznych.

Dlaczego niektóre środowiska domagają się likwidacji IPN?
Myślę, że nie wszystkim podobają się nasze działania, które często dotykają kwestii historycznych, będących sprawami trudnymi dla niektórych środowisk. Rozumiem, że wzbudza to dość duże emocje. Wskazujemy środowiska i instytucje, które wspierały system totalitarny. Biorąc pod uwagę, że w 1989 r. nie mieliśmy skutecznego procesu dekomunizacji, środowiska i osoby, które ten system wspierały nie są zainteresowane ujawnianiem ich działań sprzed roku 1989. Entuzjastami naszej pracy nie są również funkcjonariusze Urzędu i Służby Bezpieczeństwa.

Jak radzą sobie podobne instytucje w państwach byłego bloku sowieckiego?
Żadne inne państwo tak dogłębnie nie rozlicza się z systemem komunistycznym jak my. Instytucje podobne do polskiego IPN były powoływane we wszystkich niemal państwach byłego bloku sowieckiego. Żadna jednak nie ma porównywalnych z Instytutem kompetencji i osiągnięć. Gdy w 1998 r. przyjmowano ustawę o IPN, jako wspólnota obywatelska mieliśmy przekonanie, że jest to potrzebna instytucja, która w sposób całościowy będzie mogła spojrzeć na półwiecze totalitaryzmu. Dziś wiem, że IPN jest naszej ojczyźnie bardzo potrzebny.

Widać też kolejne inwestycje. Krakowski IPN remontuje dawny areszt w Podgórzu. Ogłoszony został tez przetarg na budowę nowego budynek.
Remont budynku aresztu powinien zakończyć się w połowie przyszłego roku. Przekształcony budynek dawnego aresztu będzie pełnił funkcje edukacyjne, administracyjne i biurowe. Pilną potrzebą było też znalezienie zaplecza edukacyjno-konferencyjnego i magazynowego. Ogłosiliśmy przetarg na projekt architektoniczny. Budowa nowego obiektu zaplanowana jest na lata 2024-27.

Bolt nagra pasażerów