Kraków. Pierwsza w Polsce Strefa Czystego Transportu na tle innych europejskich miast. Kraków chce być jak Antwerpia, Madryt czy też Londyn

- By ograniczyć szkodliwe emisje zanieczyszczeń powietrza, pochodzące z transportu drogowego, władze wielu europejskich miast decydują się na wprowadzenie Stref Czystego Transportu (SCT). Są to obszary, do których dostęp jest uzależniony od spełnienia określonych norm emisji spalin silnika (znanych jako normy Euro), związanych m.in. z datą produkcji pojazdu - podaje krakowski magistrat.

W przeciągu dwóch najbliższych lat, blisko 27 już istniejących Stref Czystego Transportu zostanie rozszerzonych lub staną się bardziej restrykcyjne. Zmiany te zostaną wprowadzone głównie w dużych miastach europejskich, takich jak Londyn, Paryż, Bruksela i Berlin.

Kraków jest pierwszym miastem w Polsce, które zdecydowało się na wprowadzenie Strefy Czystego Transportu. Stosunkowo niedawno taką samą decyzję zaczęto podejmować w miastach Europy Środkowej i Wschodniej.

W Krakowie uchwałę w tej sprawie radni podjęli w listopadzie zeszłego roku. Początkowy, jeszcze bardzo łagodny etap SCT, wejdzie w życie za niecały rok - 1 lipca 2024 r..

- Wówczas wjazd do miasta będzie ograniczony dla aut około trzydziestoletnich. Kolejny etap ma zostać uruchomiony dwa lata później, tj. od 1 lipca 2026 r. Wtedy ograniczenia będą dotyczyć aut wyprodukowanych przed rokiem 2000 w przypadku benzyny oraz przed rokiem 2008 lub 2010 w przypadku pojazdów z silnikiem Diesla (w zależności od tonażu) - wyliczają krakowscy urzędnicy.

W ślad za Krakowem chcą iść kolejne miasta, jednak wprowadzając ograniczenia mniej restrykcyjne niż te, które będą obowiązywały w stolicy Małopolski. W Warszawie SCT objęłaby jedynie Śródmieście i fragmenty centralnych dzielnic. Z kolei we Wrocławiu osiem osiedli, które zajmują 6 proc. powierzchni miasta. Kraków poszedł najdalej, bo strefa obejmie cały jego obszar.

Kto w Krakowie będzie mógł wjechać do SCT i na jakich zasadach? Więcej na ten temat pisaliśmy w tekście: Nie tylko Kraków ze Strefą Czystego Transportu. Chcą jej też Warszawa i Wrocław. Jak weryfikować, kto może wjechać do SCT?

W Antwerpii pierwsze ograniczenia emisji pojazdów zostały wprowadzone w 2017 r., kolejne w 2020 r., a następne planowane są na rok 2025. Obecnie wjazd do strefy jest dozwolony tylko pojazdom spełniającym normy Euro 2 z silnikiem benzynowym (wyprodukowane w 1997 r. lub później) i normy Euro 5 z silnikiem Diesla (wyprodukowane w 2011 r. lub później). Samochody z silnikiem Diesla, spełniające wymogi normy Euro 4, również mogą wjechać, ale za dodatkową opłatą. Wprowadzenie strefy w Antwerpii spowodowało zmniejszenie emisji tlenków azotu (NOx) o 32% i sadzy o 55 proc. w porównaniu z danymi z 2016 r.

Strefa niskoemisyjna w Brukseli została wprowadzona 1 stycznia 2018 r. w ramach planu „Powietrze, klimat oraz energia”. Oprócz strefy niskoemisyjnej, plan ten zakłada szereg innych działań, takich jak poprawa efektywności energetycznej budynków, monitorowanie jakości powietrza oraz produkcja energii z odnawialnych źródeł.

Strefa niskoemisyjna w Brukseli jest jedną z najbardziej rygorystycznych w Europie, ale jej wprowadzenie spotkało się z akceptacją społeczną dzięki harmonogramowi etapowego wdrażania. Obecnie wszelkie pojazdy osobowe, dostawcze i autobusy z silnikiem Diesla, które nie spełniają co najmniej normy paliwowej Euro 3 oraz pojazdy benzynowe normy Euro 2, nie mogą swobodnie poruszać się po mieście, z wyjątkiem niektórych wyznaczonych obszarów (obwodnica, przyległe ulice oraz wybrane parkingi Park & Ride). Kolejne ograniczenia dla pojazdów benzynowych będą wprowadzone w 2025 r., a dla pojazdów Diesla stopniowo, według określonego harmonogramu, osiągając wymaganą normę Euro 6 w roku 2025. Od 2030 r. żadne pojazdy z silnikiem Diesla nie będą mogły poruszać się po Brukseli, a od 2035 r. żadne pojazdy z silnikami spalinowymi (w tym także na LPG).

Regulacje przewidują możliwość wjazdu do strefy pojazdów niespełniających norm, ale maksymalnie na 8 dni w roku, jedynie po zakupie specjalnej przepustki (koszt: 35 euro/dzień). Strefa obejmuje wszystkie pojazdy osobowe, dostawcze i autobusy zarejestrowane zarówno w kraju, jak i poza nim. Strefa niskoemisyjna miasta Brukseli obejmuje wszystkie 19 dzielnic w stołecznym regionie, o powierzchni 161 km kw., gdzie mieszka około 1,2 miliona mieszkańców.

Wprowadzenie SCT w Madrycie w 2019 r. spowodowało 20% spadek poziomu NO2 w ciągu pierwszego roku. W 2021 r. Hiszpania zatwierdziła Ustawę o zmianach klimatycznych, która nakazuje każdemu miastu o liczbie mieszkańców powyżej 50 tysięcy (149 miast) utworzenie Stref Czystego Transportu. W grudniu 2022 r. opublikowano dekret regulujący wskaźniki pomiaru redukcji emisji gazów cieplarnianych, zanieczyszczeń i hałasu, które należy osiągnąć w strefach.

Londyn może pochwalić się najbardziej rozbudowanym systemem stref niskoemisyjnych w Wielkiej Brytanii. Miasto posiada dwie rodzaje stref: Low Emission Zone i Ultra Low Emission Zone, oraz dodatkową strefę opłat za korzystanie z dróg (congestion charge).

Pierwsza strefa obejmuje większość obszarów zurbanizowanych Londynu, skupiając się głównie na pojazdach użytkowych z silnikami Diesla. Busy i minibusy muszą spełniać co najmniej normę Euro 3 (wyprodukowane w 2001 r. lub później), podczas gdy ciężarówki, autobusy i pojazdy specjalistyczne muszą spełniać normę Euro 6 (wyprodukowane w 2014 r. lub później). Strefa Ultra Low Emission (ULEZ) obejmuje obszar o powierzchni około 380 km kw. (dla porównania – powierzchnia Krakowa to 327 km kw.), między północną i południową obwodnicą, i obejmuje wszystkie rodzaje pojazdów.

Motocykle i skutery muszą spełniać co najmniej normę Euro 3, samochody i busy z silnikiem benzynowym – Euro 4, a samochody i busy z silnikiem Diesla – Euro 6. Według władz Londynu, stężenie NO2 jest szacowane o 21% niższe w centralnej części miasta i o 46% niższe w centrum Londynu, niż miało to miejsce przed wprowadzeniem Ultra Low Emission Zone. Władze stolicy Wielkiej Brytanii chcą znacznie rozszerzyć obszar ULEZ. Od 29 sierpnia ma on objąć teren całego Wielkiego Londynu, czyli wszystkie dzielnice o łącznej powierzchni ponad 1500 km kw.

Najspokojniejsze kraje na świecie, zobacz zestawienie