Wykaz ten jest prowadzony od 2009 r. Memoriał wymienia na swej liście osoby, których sytuacja „z jednej strony spełnia międzynarodowe kryteria określone w ‘Podręczniku definicji więźniów politycznych’ (podręcznik został opracowany przez grupę obrońców praw człowieka z krajów Europy Wschodniej), a z drugiej strony za uznaniem ich za więźniów politycznych opowiedziała się większość członków zarządu Memoriału”.
Na liście znajdują się w szczególności osoby oskarżone i skazane w sprawach karnych przeciwko Jukosowi, świadkom Jehowy, grupie Pussy Riot, sztabowi Aleksieja Nawalnego, Tatarom krymskim oraz tak zwanym "ekstremistycznym" środowiskom: Sieć czy Artpodgotowka. Maksymalne wyroki, jakie otrzymują więźniowie polityczni z listy Memoriału, to dożywocie, a minimalne to cztery miesiące.
Liczba jest wyższa
Siergiej Dawidis, jeden z pracowników Memoriału, podkreśla w rozmowie z Radiem Swoboda, że „rzeczywista liczba więźniów politycznych od 2009 roku jest znacznie wyższa” i „nie wszyscy ludzie znajdują się na liście Centrum Praw Człowieka”.
Władze rosyjskie uznały Memoriał za "zagranicznego agenta". Organizacja nie zgadza się z tą decyzją i zaskarżyła ją do sądu.
