Metamorfoza Hotelu Saskiego. Konserwator nakłada słone kary, inwestor się odwołuje [ZDJĘCIA, WIZUALIZACJE]

FLESZ - Ile w tym roku wydamy na święta? Jak zamierzamy je spędzić?

Inwestycja jest ogromna. Przebudowywany Hotel Saski to około 10 tys. metrów kwadratowych zabudowy układającej się w literę E pomiędzy ulicami św. Jana, św. Tomasza i Sławkowską. Powstaje hotel z 117 pokojami oraz przestrzeń dla czterech lokali usługowych (w tym dla restauracji). Inwestorem jest spółka Abriz z Krakowa.

Przemiana tego miejsca budzi w Krakowie kontrowersje odkąd przez puste otwory okienne można było z ulicy oglądać niebo - mieszkańcy oburzali się, że kolejny zabytkowy obiekt w centrum został „wypatroszony” i zostały z niego fasady, zamienia się w „wydmuszkę”.

- To nieprawda. Przeprowadzone rozbiórki zostały wykonane zgodnie z zakresem przewidzianym w pozwoleniu na budowę i dotyczyły tych części budynku, które pochodzą z lat 70. - przekonuje Maria Filipowicz, badacz architektury (od 1976 r.) z pracowni Architektoniczno-Konserwatorskiej, działająca w zespole przy Hotelu Saskim.

Dla krakowian nieodżałowane jest też kino, które do czasu przebudowy zajmowało budynek od ul. św. Jana.

- Żałujemy, że przedstawiciele kina ARS nie zdecydowali się na kontynuację działalności po zakończeniu przebudowy hotelu, pomimo rozmów z udziałem magistrackiego wydziału kultury oraz przygotowanych projektów zakładających takie rozwiązanie. Jednak kino w tym miejscu może jeszcze wrócić, jeżeli tylko znajdzie się operator gotowy prowadzić tu tego typu działalność. Dla nas kino studyjne przy hotelu to pożądana i wartościowa funkcja stanowiąca wartość dodaną - tak z kolei tłumaczy Dawid Hajok, przedstawiciel inwestora.

Przedstawiciele inwestora podkreślają również, że to hotel ma w tym miejscu długą, ponad 200-letnią tradycję. W 1809 roku węgierski przedsiębiorca Maciej Knotz kupił dawny klasztor i dwie kamienice mieszczańskie od ul. św. Jana i urządził tu zajazd „Pod Królem Węgierskim”, który następnie przeistoczył się w Hotel Saski. Dawid Hajok dodaje, że funkcja hotelowa dla tego miejsca jest też wpisana w planie miejscowym, „w którym miejscy planiści wskazują pożądane przez gminę przeznaczenie terenów”.

- Całe partie obiektu zostały przebudowane w XIX wieku, a ostatni wielki remont budynku odbył się w latach 70. XX wieku, w ramach tworzenia hotelu „Juventuru”. Ta ostatnia przebudowa, w wyniku której wiele zabytkowych elementów uległo uszkodzeniu lub zasłonięciu, była dla zabytku wyjątkowo bolesna - podkreśla podczas wizyty na budowie Maria Filipowicz. Jak mówi, teraz, w oparciu o zachowaną dokumentację oraz na podstawie przeprowadzonych na zlecenie obecnego właściciela obiektu badań, wiele elementów zabytkowej architektury zostanie wyeksponowanych. - Jak np. zakryte wcześniej ceglane sklepienia przepięknie ułożone w jodełkę, które zostaną wyeksponowane w jednej z sal restauracyjnych - wskazuje.

Tymczasem obraz, jaki wyłania się z decyzji o karach nałożonych na inwestora przez małopolskiego konserwatora zabytków - łącznie opiewających na pół miliona złotych - jest bardzo niepokojący.

Pierwsza kara dla inwestora została nałożona za wyburzenie oficyny niezgodnie z wydanym pozwoleniem i bez zawiadomienia służb konserwatorskich. Z decyzji o drugiej karze można wyczytać, że m.in. w piwnicach przekuto powierzchnie historycznych ścian z kamienia i cegły, z części ścian i sklepień skuto tynki, uszkadzając lica cegieł. Obiekt był przez długi czas pozbawiony dachu, przez co zalewany wodą opadową, czego efektem były zawilgocenia na ścianach, uszkodzenia polichromii, zagrzybienie ich części. O nagłych zdarzeniach nie powiadamiano - a jest taki obowiązek - służb konserwatorskich. Kara była za wykonywanie robót niezgodnych z zakresem określonym w pozwoleniu konserwatorskim, w tym wykonanie całkiem nowej kondygnacji na poziomie minus 2.

Przedstawiciele inwestora odpierają zarzuty; nie zgadzając się z decyzjami wojewódzkiego konserwatora, odwołali się do Ministerstwa Kultury i czekają na werdykt.

- Oficyna, o której mowa, została poddana pieczołowitemu remontowi. Rozebrano jedynie jedną jej ścianę lat 70., wzniesioną zresztą z kiepskiej jakości materiałów, w tym rur z azbestu. Te elementy zrekonstruowano następnie zgodnie z pozwoleniem konserwatorskim. Oficyna od strony dziedzińca zyskała eleganckie krużganki zdobione stolarką wykonaną na indywidualne zamówienie według rysunków Wojciech Gersona - tłumaczy Maria Filipowicz.

Natomiast przedstawiciele inwestora przyznają, że w piwnicach została rozebrana jedna ze ścian bez uzgodnienia z konserwatorem. Jak tłumaczą, w trakcie prac została ona naruszona, a ponieważ była wykonana z marnej jakości materiałów, zagrażała bezpieczeństwu, trzeba było ją rozebrać i odbudować. Nową ścianę postawiono z bloczków cementowych.

Kierujący zespołem konserwatorów z ramienia inwestora dr Marek Łukacz z Pracowni Badań Zabytków Architektury skomentował przy okazji sprawy oficyny, że znane są przypadki kar nałożonych przez urząd konserwatorski, które zostały uchylone przez sąd jako bezpodstawne.

- Dostrzegam w tym pewną, sztywną postawę wobec zasad ochrony konserwatorskiej, pozbawioną pewnej elastyczności wobec koniecznych modernizacji czy remontów - ocenia dr Łukacz. - Wystarczy spojrzeć na to jak wyludnia się Stare Miasto. Mieszkańcy i właściciele mieszkań w kamienicach, którym znacząco utrudnia się wymiany okien czy modernizacje instalacji grzewczych oraz wentylacyjnych, zniechęceni wyprowadzają się poza zabytkowy Okół i tak tworzy się martwe miasto - to także opinia Marka Łukacza.

Co do zarzutu skucia tynków z historycznych ścian i uszkodzenia przez to cegieł, arch. Maria Filipowicz stanowczo odpowiada, że „skuwania tynku rzuconego na zabytkowe ściany w celu ich odsłonięcia i zakonserwowania nie można traktować jako działanie na szkodę zabytku, wręcz przeciwnie”.

A jednak gdy podczas wizyty na budowie oglądamy zabytkowe cegły ze śladami po tym skuwaniu - mamy co najmniej mieszane uczucia.

Docieramy do pomieszczenia, w którym podczas wymiany dachu została zalana ściana z polichromią.

- Podczas demontażu starej więźby dachowej i poszycia budynek zabezpieczono tymczasowym dachem technicznym. Do zawilgocenia polichromii na powierzchni półtora metra kw. doszło jednak, bo jego szczelność nie sprostała gwałtownym nawałnicom, jakie przeszły nad Krakowem - takie wyjaśnienie przedstawia Maria Filipowicz. Mówiąc wprost: nie zabezpieczono polichromii wystarczająco dobrze.

Jak wskazują przedstawiciele inwestora, ściana została odsolona i odgrzybiona, czeka teraz na rozpoczęcie konserwacji. Zapewniono nas, że XIX-wieczne dekoracje „da się odtworzyć”. W uszkodzonym fragmencie malowidło było tzw. lustrem, czyli zamalowaną jednokolorowo formą prostokąta i nie zawierało zdobień takich jak np. postaci czy widoki. Jak się okazało, w wyniku zawilgocenia ukazał się natomiast krajobraz znajdujący się pod spodem, wcześniejsza warstwa (datowana również na XIX w.). Konserwatorzy rozważają teraz możliwość jego ekspozycji.

Dopytywaliśmy na budowie o roboty wykraczające poza pozwolenie konserwatorskie. Brak decyzji konserwatorskich przedstawiciele inwestora tłumaczą zamknięciem urzędów w czasie pandemii. Przedstawiali nam też wyjaśnienia wobec zarzutu dotyczącego dodanej podziemnej kondygnacji.

- Projekt budowlany objęty pozwoleniem konserwatorskim przewiduje pięć kondygnacji naziemnych i dwie podziemne: -1 i -2, i tylko to jest realizowane. Zmieniło się wyłącznie rozplanowanie kondygnacji -2. Wynikało to z konieczności zabezpieczenia fundamentów fasady od strony ul. św. Tomasza. Po wybraniu gruntu i ocenie stanu technicznego konstruktorzy stwierdzili ryzyko uszkodzenia ściany i zalecili jej natychmiastowe wzmocnienie. Pismo z prośbą o uzgodnienie złożyliśmy na dzienniku podawczym w urzędzie konserwatora, który w tym czasie pozostawał w trybie pracy zdalnej, a budowa trwała. Nie mogliśmy czekać, podjęliśmy prace zabezpieczające w imię wyższego dobra - przekonywał Jarosław Kurka, przedstawiciel inwestora, który przechodził z nami przez obiekt od podziemi po strych.

Jak wyjaśniał, w wyniku wzmocnienia fundamentów ściany konieczne stało się odsunięcie od niej elementów związanych z techniczną częścią tzw. podbasenia. Stąd - zdaniem przedstawicieli inwestora - wynikają różnice w interpretacji.

- Wszystkie te prace, które są wykonane, zostały udokumentowane i ostatecznie uzgodnione z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków, a inwestor otrzymał na nie pozwolenie WUOZ - podkreśla Jarosław Kurka.

Dr Dominika Długosz, obecnie pełniąca obowiązki małopolskiego konserwatora, a zarazem od początku śledząca przebudowę Hotelu Saskiego mówi nam natomiast, że utrzymuje wszystkie zarzuty wobec tej inwestycji.

- Został wykonany audyt zewnętrzny, powstała bardzo porządna ekspertyza. My przeszliśmy w związku z tą ekspertyzą przez obiekt i elementy, które wypunktowaliśmy w decyzjach o karze, nie są elementami przesadzonymi - zapewnia Dominika Długosz. - Jest dużo odstępstw od projektu budowlanego, zmian dokonanych w trakcie budowy, które nie były nam zgłaszane. I ta budowa była mocno ingerująca w obiekt - dodaje.

Dominika Długosz zauważa, że teraz prowadzący prace w Hotelu Saskim już bardziej się pilnują, działają zgodnie z pozwoleniami - kary dały efekt.

Przebudowywany Hotel Saski będzie częścią sieci Hilton, jej linii Curio Collection, która stanowi „kolekcję zabytkowych budynków o wyjątkowej historii”, jak przekazują przedstawiciele inwestora. Do nowego hotelu w standardzie pięciu gwiazdek pierwsi goście wejdą głównym wejściem od ul. św. Tomasza w lipcu 2022 roku.

Obiekt między ul. św. Jana, św. Tomasza i Sławkowską zyskał lukarny w dachu - inwestor podkreśla, że mogły się pojawić, bo w przeszłości też istniały. W przebudowywanym hotelu w wielu miejscach sufity są obniżone, by zmieściły się nad nimi potrzebne instalacje. Tam, gdzie nie ma np. polichromii, ściany są opakowane w płyty kartonowo-gipsowe.

Na podłogach w pokojach już pojawia się wykładzina. Specjalnie zaprojektowana, nawiązująca wzorem do fragmentu... tkaniny liturgicznej, która została znaleziona w budynku dawnego kościoła w obrębie inwestycji. Z kolei prace pochodzącego z Krakowa Horowitza, które będą wisiały na ścianach, zostały zakupione specjalnie dla Hotelu Saskiego.

W podziemiach powstaje basen. Ma mieć kilkanaście metrów długości i atrakcje takie jak np. przeciwprąd. Obok planowana jest sauna sucha i mokra oraz siłownia.

Również w podziemiach, pod Salą Saską w miejscu, gdzie dawniej istniał kościół, podczas budowy natknięto się na ludzkie szczątki. Jak się dowiadujemy, zostały najwyraźniej odkryte już uprzednio, podczas remontu w latach 70., bo odnaleziono je teraz zsunięte w jeden dół i przemieszane z gruzem. Zostały wydobyte i zdeponowane w Zakładzie Antropologii UJ do badań antropologicznych.