Tomasz Urynowicz o plebiscycie Eko-Hero: Musimy pokazywać wzorce [ROZMOWA]

Rozmawiamy w dniu rozpoczęcia plebiscytu Eko-Hero, w trakcie które szukać będziemy ekologicznych liderów, tych tytułowych bohaterów, wśród gmin i firm. Poszukamy też inicjatyw, które powinny być wzorem dla innych. Jakie są Pana oczekiwania wobec plebiscytu?
Sprawy, które poruszamy, wymagają naprawdę dużej odwagi. Działanie na rzecz ochrony środowiska łączy się często z tym, że musimy zmienić swoje przyzwyczajenia i odstąpić od prostszych metod na rzecz czasem trudniejszych, ale bardziej odpowiedzialnych. Ktoś, kto prowadzi eko-działalność na poziomie samorządu, często spotyka się z krytycznymi uwagami, bo nowo wprowadzane prawo nie zawsze przyjmuje się szybko w ludzkiej świadomości. Wciąż spotykamy się na przykład z postawami kwestionującymi potrzebę czystego powietrza. Osoby, które chcą prowadzić odpowiedzialny ekologicznie biznes, muszą niejednokrotnie ponieść większe nakłady, przynajmniej na początku inwestycji. Plebiscyt Eko-Hero ma pomóc docenić takie samorządy, firmy i organizacje. Chcemy zaprezentować je jako liderów walce o środowisko i czyste powietrze, które jest naszym wspólnym dobrem. Jednak aby stawiane za przykład działania stały się normą, wszyscy potrzebujemy edukacji w zakresie ekologii. I także taki charakter ma nasz plebiscyt.

Małopolska ma ambicję, żeby stać się regionem ekologicznym. To ma sens z uwagi na zdrowie mieszkańców, ale także na rozwój turystyki, który bez czystego środowiska jest nierealny. W jakim jesteśmy teraz miejscu na drodze do celu?
To nie jest proste pytanie. Nie jesteśmy na mecie, może gdzieś w połowie drogi przyjmując, że jej pierwszą częścią było przekonywanie do wartości tematu oraz do tego, że warto go podjąć. Skoro już wiemy czego nam potrzeba, to teraz pozostaje zakasać rękawy i zacząć skutecznie i wytrwale działać. To najtrudniejszy element, ale konieczny i możliwy do zrealizowania.

Pod koniec września małopolscy radni mają przyjąć Program Ochrony Powietrza. Po co on nam?
Mógłbym odpowiedzieć, że wymaga tego prawo o ochronie środowiska. Ale tak naprawdę potrzebny jest nam… by żyć, bo według badań Europejskiej Agencji Środowiska z 2019 roku ok. 40 tys. osób rocznie umiera w Polsce z powodu chorób wywołanych zanieczyszczeniem powietrza. Program Ochrony Powietrza muszą przyjąć wszystkie władze regionalne w kraju. Znajdziemy w nim przepisy dotyczące źródeł finansowania, norm i ograniczeń, a także tego w jakiej perspektywie czasu chcielibyśmy rozwiązywać problemy związane z ochroną powietrza. Znajdziemy też m.in. klucz do odpowiedzi, jak będą wyglądać kontrole interwencyjne, normy pieców, do kiedy ich będzie można używać, z jakich źródeł finansowania będzie można pozyskać fundusze na wymianę pieca oraz jakiego typu regulacje będą nas obowiązywały w kwestii organizacji transportu publicznego w dużych miastach. Znajdziemy też odpowiedź na pytania dotyczące kwestii związanych z transparentnością działalności przemysłowej - tak aby każdy z nas miał wiedzę dotyczącą ewentualnego wpływu awarii na środowisko. Dokument jest przede wszystkim przełożeniem obowiązujących ram prawnych na politykę województwa - z jednej strony jest prawo krajowe, a z drugiej strony prawo lokalne, np. uchwała antysmogowa. Gdzieś pomiędzy są jeszcze rządowe programy typu „Czyste powietrze” - chodzi o to, by szybko zaabsorbować środki z takich programów dla gmin i ich mieszkańców.

Krytycy mówią, że ten program jest za bardzo restrykcyjny, że idzie za daleko.
Ja to widzę inaczej: ten program mógłby być jeszcze bardziej rygorystyczny, ale jest kompromisowy, uwzględnia różne punkty widzenia. Pan mówi o krytykach, ale krytyczne uwagi płyną z dwóch stron: od tych, którzy chcieliby złagodzenia programu i od tych, którzy chcieliby obostrzeń. Dlatego myślę, że program stoi gdzieś pośrodku między obawami jednych a życzeniami drugich. Dokument jest owocem kompromisu.

Czyli nie będzie zakazu palenia węglem i drewnem w całej Małopolsce?
Wokół POP, zanim jeszcze został uchwalony, narosło wiele mitów, jak ten, że w całej Małopolsce nie będzie można korzystać z paliw stałych: węgla, drewna i biomasy. Ta plotka obudziła też słuszny niepokój rolników, np. właścicieli tuneli i szklarni do uprawy roślin. Uspokajam jednak: program nie wprowadzi całkowitego zakazu używania paliw stałych, a tunele i szklarnie nadal mogą być ogrzewane biomasą, drewnem, a nawet węglem, pod warunkiem stosowania kotłów i urządzeń zgodnych z uchwałą antysmogową dla Małopolski.

Czy właściciele domowych kominków mogą spać spokojnie?
Tak. Muszą tylko wiedzieć, że jeśli kominek nie jest jedynym źródłem ogrzewania, to wtedy w dniach smogowych nie mogą go używać.

A węgiel jako paliwo?
O węglu w programie nie ma ani słowa. Można go używać - ale pod warunkiem , że piec spełnia normy. To reguluje przyjęta w Małopolsce uchwała antysmogowa.

Panie marszałku, wyobraża Pan sobie w przyszłości turystyczne miasto w Małopolsce, gdzie z kominów nie wychodzi dym z palenisk węglowych, a po ulicach jeżdżą samochody, które nie emitują toksycznych związków?
Jestem przekonany, że tak się właśnie stanie i dlatego zostaliśmy partnerami plebiscytu Eko-Hero. Wszyscy przecież chcemy żyć zdrowo i oddychać czystym powietrzem. Jako społeczeństwo wcąż się zmieniamy, ale życie i zdrowie naszych najbliższych jest wartością stałą. Według obowiązującego prawa nasze gminy już dzisiaj mogą owocnie dbać o środowisko, ale do tego potrzebna jest odwaga. Chcemy żeby działania zaprezentowane w tym plebiscycie stały się inspiracją dla kolejnych gmin, firm i mieszkańców Małopolski. Jeśli tak będzie, za kilka lat będziemy żyli w zdrowym, zielonym regionie.

Zgłoś się do plebiscytu. Szczegóły: Plebiscyt EKO-HERO Małopolski