Kraków dla mieszkańców. Nie potrzeba salonów

W ciągu kilku dni urzędnicy mają ogłosić najnowszą wersję przebudowy Rynku Podgórskiego. Tym razem projekt ma zadowolić wszystkich mieszkańców i być wspólnie wypracowanym kompromisem. Najważniejsza zmiana dotyczy pojawienia się większej ilości drzew i trawników.

Pierwszy projekt przebudowy Rynku Podgórskiego opracowano na zlecenie ZIKiT w 2009 roku. Prace te - niepoprzedzone konsultacjami społecznymi ani żadną inną formą publicznej prezentacji projektu - od początku budziły negatywne opinie wszystkich użytkowników Rynku, lokalnych stowarzyszeń i władz dzielnicy. Krytykowano głównie zakonserwowanie obecnego stanu i usunięcie funkcji handlowych z płyty placu, ale przede wszystkim formę kiczowatej fontanny, która szybko dorobiła się porównań do trzepaczki do jajek...

Społeczność jest ekspertem
Oddolny opór wobec projektu przekształcił się w konstruktywną współpracę stowarzyszeń Przestrzeń-Ludzie-Miasto, PODGÓRZE.PL oraz Rady Dzielnicy XIII. Podczas Warsztatów Miejscotwórczych, zorganizowanych wspólnie z Politechniką Krakowską, użytkownicy Rynku mieli okazję wypowiedzieć się na temat swoich oczekiwań, problemów i pomysłów na przebudowę placu. Głównymi postulatami, zawierającymi się w sloganie "Dobrze i Tanio" (w kontrze do urzędniczego "Drogo i Bylejak"), były współpraca z przedsiębiorcami lokalnymi, animacja wydarzeń w tej przestrzeni, aktywizacja lokalnej społeczności wokół placu. Temat wzoru posadzki, fontanny czy rodzaju drzewek - tak ważny dla władz miasta, okazał się sprawą trzeciorzędną dla samych mieszkańców.

Na skutek protestów projekt ostatecznie został odrzucony, a urzędnicy zadeklarowali, że kolejny powstanie przy udziale mieszkańców. Tak się jednak nie stało. Postulaty uczestników warsztatów - wykreowania miejsc do grania w szachy, usytuowania ławek i stołów pozwalających na swobodne rozmowy, trawników dostępnych do siedzenia i piknikowania itd. - nie zostały uwzględnione w kolejnym projekcie placu. ZIKiT, aby być pewnym realizacji inwestycji, zastosował formę "zaprojektuj i zbuduj", co wiąże się z jeszcze mniejszym wpływem mieszkańców na kształt placu i marną jakością zaproponowanych rozwiązań.

Nowy projekt od pierwszego różnią nieistotne szczegóły. Nie kreuje nowej jakości przestrzeni, nie przewiduje nowych funkcji (a wręcz je ogranicza). Cała dyskusja odbywa się jedynie na poziomie estetyki i detali, trudno jednak dostrzec w niej zrozumienie istoty Rynku jako centrum żywej dzielnicy. Dzielnicy, której mieszkańcy chcą się na placu spotykać, jeść, bawić, odpoczywać i robić zakupy. A niejedynie przebywać lub przebiegać przez kolejne morze granitowej kostki na kolejnym bezpłciowym i niefunkcjonalnym "salonie Krakowa" otoczonym parkingowiskiem.

Konsultacje społeczne w tym przypadku służyły jedynie poznaniu opinii na temat zaproponowanych rozwiązań. Procesy partycypacyjne uruchamia się natomiast w celu wspólnego podejmowania decyzji i zarządzania miastem - a takiej chęci nie mają władze okopane na swoich pozycjach. W tej chwili wracamy do dyskusji o Rynku Podgórskim tylko dzięki zaangażowaniu i uporowi mieszkańców Starego Podgórza.

Salon miasta czy przestrzeń miejska
Rynek Podgórski to jednak nie wyjątek, a kolejny tylko przykład "polityki salonów" praktykowanej przez Urząd Miasta. Mamy salon miejski na Rynku Głównym, salon na Małym Rynku, salon secesyjny na pl. Szczepańskim. Prezydent Koterba zapowiedziała też, że chciałaby, aby salonem Krakowa stały się Bulwary Wiślane. Co jednak pojęcie "salonu" oznacza? Tego władze miasta nie precyzują. Nie pytają mieszkańców o zdanie, mają jednak gotową receptę "salonizacji" kolejnych przestrzeni publicznych w mieście. Najważniejszym, a czasami wręcz jedynym kryterium, jakie spełniać mają te place, jest specyficznie rozumiana reprezentacyjność. Place mają reprezentować sukcesy władz w estetyzacji miasta, mają ładnie wyglądać w folderach i na zdjęciach, w relacjach z przecinania wstęg. Reprezentacyjny jest więc plac im. Wielkiej Armii Napoleona, czyli kamienna pustynia u podnóża Wawelu bez żadnej funkcji.

Dyskusje o tych rozwiązaniach, podobnie jak w przypadku Rynku Podgórskiego, dotyczą wzorów na posadzce czy rodzaju ławek. Nie one jednak decydują o tym, czy - jak to ujmują urzędnicy - rewitalizowane przestrzenie rzeczywiście ożyją. Projektowanie przestrzeni miejskiej to proces, w którym równorzędne role powinny mieć polityka lokalowa, komunikacja miejska, lokalny biznes i mieszkańcy, problemy natury socjologicznej i historycznej. Do zaprojektowania dobrej przestrzeni potrzeba interdyscyplinarnych zespołów, a nie architektów wygrywających przetargi, w których jedynym kryterium jest cena.

Centra lokalne pilnie potrzebne
O ile centrum Krakowa wydaje się przestrzenią na najbliższe lata podporządkowaną ruchowi turystycznemu, o tyle potrzeba spójnej polityki przestrzennej dotyczącej ożywiania i kreowania atrakcyjnych przestrzeni publicznych na poziomie dzielnic. Potrzeba powrotu do myślenia o ulicy, drodze jako równorzędnej placowi przestrzeni, która łączy zamiast dzielić. Przestrzenie publiczne powinny być projektowane jako sieć połączonych ze sobą miejsc, aren lokalnej aktywności, a nie - jak do tej pory - wysp szczęśliwości wykończonych drogimi materiałami, otoczonych infrastrukturą drogową i parkingami.

Stworzenie takiej polityki, która odpowie na realne potrzeby użytkowników naszego miasta musi wiązać się ze zmianami w funkcjonowaniu samego Urzędu Miasta Krakowa. Koordynacja i konsekwencja to słowa klucze, bez których żaden projekt nie będzie mógł zostać zrealizowany z sukcesem. Mamy w końcu przykłady przeprowadzonych konsultacji społecznych czy też procesów partycypacji i konkursów architektonicznych, które zakończyły się fiaskiem - projekty pl. Nowego, pl. Wolnica czy rewitalizacji centrum Nowej Huty leżą w szufladach UMK czekając na decyzję o finansowaniu. Uczestnicy konsultacji mają coraz większy żal do miasta, że nie traktuje ich serio, pozwalając na marnotrawienie wielu miesięcy (czy też lat) przygotowań. Cały czas mamy szansę na stworzenie w Krakowie miejsc atrakcyjnych i żywych. Nie pozwólmy jej zaprzepaścić.a

WEŹ UDZIAŁ W QUIZIE "CO TY WIESZ O ZASADACH GRY W PIŁKĘ NOŻNĄ?"

"Gazeta Krakowska" na Twitterze i Google+
Artykuły, za które warto zapłacić! Sprawdź i przeczytaj

Codziennie rano najświeższe informacje z Krakowa prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera!