Kraków. Odnaleziony po latach obraz Maksymiliana Gierymskiego w Sukiennicach

FLESZ - Polska na baterie. Jesteśmy liderem ich eksportu

Kiedy w 1872 roku Maksymilian Gierymski malował, na zamówienie berlińskiego marszanda Rudolfa Lepke, „Zimę w małym miasteczku”, był już uznanym artystą. W kolejnych latach pejzaż autorstwa Gierymskiego przechodził z rąk do rąk, by rok przed wybuchem wojny trafić do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. W grudniu 1939 roku dzieło zostało skonfiskowane przez Kajetana Mühlmana, pełnomocnika ds. zabezpieczania dzieł sztuki w Generalnym Gubernatorstwie, który osobiście wybrał je do dekoracji swojego gabinetu mieszczącego się w siedzibie władz Generalnego Gubernatorstwa w gmachu Akademii Górniczej. Gdy w lutym 1945 roku do budynku weszli muzealnicy, pokój, w którym znajdował się obraz, był spalony. Uznano wówczas, że dzieło Gierymskiego przepadło w pożarze – trafiło więc na listę strat wojennych.

W listopadzie 2017 roku małopolska policja dostała sygnał, że obraz Gierymskiego nie przepadł i znajduje się w Krakowie. Od 1945 roku pejzaż przechowywany był przez prywatną osobę, która otrzymała go od swojej babki, ta z kolei, w lipcu 1945 roku, zakupiła obraz od sąsiadki.

Jesienią 2017 roku na parkingu jednego z krakowskich centrów handlowych policja odnalazła wycięty z krosna i zwinięty w rulon obraz – najprawdopodobniej w takim stanie „Zima w małym miasteczku” przetrwała przez 70 lat.

- Liczne ubytki, spękania, przetarte w kilku miejscach płótno, pociemniała od zabrudzeń kolorystyka, ślady przeprowadzonych na początku XX wieku renowacji, wokół obrazu widoczne były pojaśnienia, co oznacza, że obraz był kiedyś nabity na krosno, natomiast, kiedy go odnaleźliśmy, brzegi obrazu były obcięte, co wskazywało na to, że został odcięty z krosna – szczęśliwie tak, że nie zostały uszkodzone jego krawędzie, cała kompozycja malarska została więc zachowana – wylicza uszkodzenia działa Gierymskiego Elżbieta Zygier, Główny Konserwator MNK. - Widać także zniszczenia w postaci spękań, odprysków warstwy malarskiej powstałe w wyniku niewłaściwego przechowywania, zrolowania warstwą malarską do wewnątrz.

Pierwszy etap prac konserwatorskich przeprowadzony w 2018 roku polegał na zabezpieczeniu obrazu i zatrzymaniu procesu degradacji. Jesienią ubiegłego roku zakończył się drugi etap prac nad restauracją obrazu: wzmocnienie podobrazia i przywrócenie warstwie malarskiej oryginalnej estetyki.

Konserwacji obrazu towarzyszyły badania, dzięki którym muzealnicy poznali sposób malowania obrazu, przygotowywania płótna.

- Spodziewaliśmy się, że pod warstwą malarską może być ukryta jakaś inna kompozycja, co w twórczości Gierymskiego zdarzało się dosyć często. W tym wypadku jednak zdjęcia rentgenowskie pokazały jedynie podmalowania w warstwie podkładu wykonane szpachlą. Także zdjęcie w podczerwieni nie ujawniło żadnego rysunku, co wskazuje na to, że artysta od razu przystąpił do malowania pędzlem. Natomiast zdjęcie w ultrafiolecie pokazało, że obraz był kilkukrotnie werniksowany – wyjaśnia Elżbieta Zygier.

Na koniec obraz zabezpieczono w ramie ze specjalną szybą blokującą promieniowanie UV.

Do 5 września odnalezione dzieło Maksymiliana Gierymskiego wystawiane będzie w sali wystaw zmiennych w Galerii Sztuki XIX wieku w Sukiennicach.

- Ta wyjątkowej klasy konserwacja pokazuje, jakie zasoby muzeum posiada i jak bardzo istotna jest ta część jego działalności. Naszym zadaniem jest dbanie o dziedzictwo narodowe, w tym także jego konserwacja – podkreślił prof. Andrzej Szczerski, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie. - Obraz trafił właśnie do nas, a także możliwa była ta spektakularna konserwacja, ponieważ nasze muzeum prowadzi badania nad działalnością i twórczością Gierymskich.

Obraz Gierymskiego i inne dzieła eksponowane obecnie przez Muzeum Narodowe w Krakowie będzie można oglądać w jeszcze większym komforcie, od 8 czerwca MNK wydłuża bowiem godziny otwarcia swoich poszczególnych oddziałów. Sukiennice, Gmach Główny, Muzeum Książąt Czartoryskich wraz z Arsenałem, Pałac Biskupa Erazma Ciołka oraz Kamienica Szołayskich będą dostępne dla zwiedzających we wtorki, czwartki, piątki i soboty od 10.00 do 19.00, natomiast w środy i niedziele od 10.00 do 18.00. Wtorki pozostają dniem bezpłatnych wejść do galerii stałych.