Kraków. W Fabryce Emalii prace żydowskiej artystki inspirowane przyrodą KL Plaszow

Dlaczego jesienią tak często chorujemy?

Tytuł wystawy Vardy Getzow to tytuł wiersza Abrahama Suckewera, jednego z najbardziej znanych twórców literatury jidysz -
„Przed obliczem gwiazd Twych białych - Unter Deine Veisse Sztern”, napisanego w getcie wileńskim. Cytat ten nierozerwanie wiążą dzieła izraelskiej artystki z losem najmłodszych zamordowanych w czasie Holokaustu. Ale autorka zwraca uwagę na szerszą wymowę tego problemu – we współczesnych nam czasach, dziecięce cierpienie jest wciąż sprawą aktualną i nierozwiązanym problemem.

"Wybrany wiersz nie jest przypadkowy, celowo odwołuje się do zestawienia ludzkiej udręki z niezmiennym rytmem przyrody. Śmierć następuje w czasie gwieździstej nocy, co podkreśla obojętność natury na los człowieka i świata" - czytamy na stronie Muzeum Krakowa.

Wojenna trauma, która znajduje odzwierciedlenie w pracach na wystawie „Przed obliczem gwiazd Twych białych”, nie została wyrażona w sposób jednoznaczny – artystka nie nawiązuje wprost do własnych doświadczeń, lub konkretnych wydarzeń, czy osób. Głównym tematem wystawy są dziecięce przeżycia i traumy, którym zakończenie działań wojennych nie położyło kresu. Artystka zwraca uwagę, że cierpienie najmłodszych i najbardziej bezbronnych, jest obecne podczas każdej wojny, jaką rozpętują dorośli. W tym kontekście, najtragiczniejszymi ofiarami wszystkich konfliktów zbrojnych są dzieci – nie tylko zmarłe, ale także ocalone. Te drugie na zawsze naznaczone pozostają bliznami, pozostawionymi nie tylko na ich ciałach, ale przede wszystkim psychikach i duszach.

Prezentowane dzieła odnoszą się do post-pamięci nie poprzez bezpośredni przekaz, ale wywoływanie u odbiorcy poczucia grozy, zakłócenia, wyobcowania i ambiwalencji. Podstawą obcowania ze sztuką Vardy Getzow są emocje, wzbudzone nie przez sam obraz, ale także przez wszystko, co celowo zostało pominięte.

Varda Getzow przyszła na świat w Izraelu w 1955 roku., jako córka niemieckiego Żyda i holenderskiej Żydówki. Będąc przedstawicielką „drugiego pokolenia”, czyli dzieci osób ocalonych z Holokaustu, dorastała w domu pełnym bolesnych wspomnień o doświadczeniach wojennych i zdominowanym przez wojenną narrację. Jej twórczość szybko przybrała formę artystycznej reakcji na post-pamięć o wydarzeniach II wojny światowej.

Najnowsze prace, inspirowane zielonymi terenami Miejsca Pamięci KL Plaszow, a prezentowane w Fabryce „Emalia” Oskara Schindlera nabierają dodatkowego kontekstu, poprzez oczywiste nawiązanie do trudnej historii Krakowa.

"Zielony dywan zadrukowany zdjęciami zielonych łąk porastających teren dawnego KL Plaszow jest odniesieniem nie tylko do naturalnego cyklu przyrody, który odbywa się niezależnie od toczących się wydarzeń czy ludzkich dramatów, ale także przypomnieniem o ludzkiej skłonności do wypierania trudnej historii. Na ten fakt zwróciła uwagę sama artystka podczas swojego pobytu na terenie miejsca pamięci i widoku spacerowiczów bezrefleksyjnie odwiedzających tę przestrzeń, cieszących się przyrodą, zapominających bądź zupełnie nieświadomych historii miejsca" - wyjaśnia Muzeum Krakowa.

Wystawę Vardy Getzow zobaczyć można do 26 lutego 2023 r. w Fabryce „Emalia” Oskara Schindlera na ul. Lipowej 4 w Krakowie. Kuratorką wystawy jest dr Dalia Manor, historyczka sztuki, wykładowczyni i była dyrektorka Negev Museum of Art w Beer Szewie w Izraelu.