Rudery straszą w Ojcowie. Widok, który zaskakuje tysiące turystów w parku narodowym. Kiedyś piękne wille, dziś powód do wstydu

Były marzenia o odbudowie tego zespołu, stworzeniu w centrum Ojcowskiego Parku Narodowego obiektu poświęconego kulturze, sztuce, historii, czegoś w rodzaju muzeum lub placówki muzycznej. Jednak marzenia rozsypują się jak cały ten kompleks z przełomu wieków.

Zespół Zawiszówek składał się z trzech willi mieszkalnych i obiektów gospodarczych. Jedna z willi funkcjonuje i mieści się w niej hotel, dwie dosłownie się rozpadły, budzą grozę. To m.in. one ojcowski krajobraz dumy, zamieniają w krajobraz wstydu.

- To jest skandal, żeby w jednej z najpiękniejszych miejscowości - pretendującej kiedyś do wpisu na listę UNESCO - stały takie ruiny. Ścisłe centrum Ojcowa i parku narodowego, a jest przyzwolenie na tak przerażające rudery. I to wszystko obok parku zamkowego. Tym przerażeni jesteśmy nie tylko my mieszkańcy Ojcowa, ale także goście odwiedzający to miejsce, oglądają je turyści, których mamy w Ojcowie 600 tys. rocznie. Idąc na szlaki parkowe przechodzą obok, zastanawiają się i pytają jak to możliwe, że tu stoją rudery - ubolewa Beata Paprocka, mieszkanka Ojcowa przewodniczka po Krakowie i Jurze-Krakowsko-Częstochowskiej, animatorka kultury w Ojcowie i twórczyni festiwalów "Chopin w Ojcowie".

Wskazuje, że cały układ Zawiszówki to były cenne obiekty, architektura typowa dla Ojcowa. - To był sztandarowy przykład ojcowskiej zabudowy. A teraz jest przerażającym i niebezpiecznym miejscem. Tu zawalił się dach, odpadają fragmenty ścian budynków - mówi mieszkanka.

Przed laty te nieruchomości w centrum ojcowskiego parku były w rękach podmiotu gospodarczego mającego siedzibę w Krakowie. Potem w styczniu 2016 roku ta część kompleksu - dwie działki o łącznej powierzchni 0,133 ha z walącymi się budynkami zostały przejęte przez Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta Krakowa. Następnie nieruchomość została przekazana do zasobu Skarbu Państwa, którym gospodaruje Starosta Krakowski.

Jak informuje nas Rafał Kopeć, dyrektor Wydziału Gospodarki Nieruchomościami Starostwa Powiatowego w Krakowie - to przejęcie przez Skarb Państwa wynikało z niedopełnienia formalności związanych z ustawą o Krajowym Rejestrze Sądowym i obowiązku przerejestrowania podmiotu do końca 2015 r. Po tym czasie nieprzerejestrowane podmioty uznawano za wykreślone z rejestru, a ich mienie nabywał nieodpłatnie Skarb Państwa.

Tak się stało ze zrujnowaną częścią obiektów zespołu Zawiszówek.

W minionej kadencji samorządowej Starostwo Powiatowe w Krakowie wzięło w użyczenia nieruchomość z ruderami Zawiszówek. Umowa została zawarta 2 grudnia 2022 r. na okres 3 lat.

Były starosta krakowski Wojciech Pałka, obecny radny Rady Powiatu w Krakowie potwierdza, że umowę użyczenia spisano z myślą zagospodarowania tych nieruchomości.

- Chcieliśmy włączyć te obiekty do zasobów powiatu, zadbać o nie. Oczywiście one nie nadają się do remontu, a do wyburzenia. Szukaliśmy możliwości rozebrania tych obiektów - po uzyskaniu zgód - potem odtworzenia na nowo. Wiadomo, że wymagają potężnych nakładów finansowych, dlatego w tym celu - jeszcze w minionej kadencji - były prowadzone wstępne rozmowy z wicepremierem, ministrem kultury Piotrem Glińskim. Jednak sytuacja polityczna zmieniła się w państwie i powiecie. Nam udało się wówczas zabezpieczyć teren i ogrodzić - mówi były starosta Wojciech Pałka.

Władze powiatu jeszcze w minionej kadencji wystąpiły o zgodę na wyburzenie zespołu Zawiszówek, bo remont zrujnowanego budynku jest niemożliwy.

- Powiat krakowski uzyskał stanowisko Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie z dnia 19.08.2024 r., które wobec katastrofalnego stanu budynku Ojców 16, nie kwalifikującego go do remontu, dopuszcza jego rozebranie. Ze względu na ochronę zabytkowego zespołu Zawiszówek rekonstrukcja obiektu jest zalecana ze stanowiska konserwatorskiego, jednak odtworzenie obiektu nie jest bezwzględnym warunkiem przystąpienia do robót budowlanych związanych z rozbiórką - informuje nas Krzysztof Kamiński, rzecznik prasowy Starostwa Powiatowego w Krakowie.

Wskazuje też, że na prace rozbiórkowe została wydana decyzja starosty zatwierdzająca projekt rozbiórki i udzielająca pozwolenia na rozbiórkę budynku.

Pomysłów na zagospodarowanie obiektu nie brakuje. W Ojcowie, gdzie rozpoczynało się powstanie styczniowe w 1863 roku, gdzie pułkownik Apolinary Kurowski tworzył obóz i koncentrował siły powstańcze, co roku obchodzi się rocznice tego zrywu narodowego. Tutaj od kilku lat mówi się o potrzebie stworzenia muzeum powstania styczniowego. Jak wspomina Wojciech Pałka przed kilku laty głośno podczas przemówienia rocznicowego powiedział o tym Andrzej Adamczyk, były minister infrastruktury.

- Właśnie w odtworzonej Zawiszówce mógłby powstać podmiot, który stałby się muzeum, którego Ojców potrzebuje, żeby upamiętnić powstanie - mówi Pałka.

Mieszkańcy okolicy także marzą o obiekcie dla potrzeb kulturalnych, który widzieliby w miejscu ruder. Jak podkreśla Beata Paprocka, organizatorka wielu przedsięwzięć rozsławiających te okolice m.in: Święto Ojcowa, czy Festiwale Muzyczne "Chopin w Ojcowie" - społeczność tutejsza czeka na placówkę, obiekt z odpowiednio dużymi i dostosowanymi do potrzeb salami konferencyjnymi, w którym odbywałyby się uroczystości, wystawy, koncerty.

- Pomysłów na zagospodarowanie takiego miejsca jest bardzo dużo. Jest m.in. duże zainteresowanie Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina z Warszawie, żeby organizować tu całoroczne koncerty. Miejsce jest prestiżowe, lokalizacja świetna. Jednak brakuje decyzji i wspólnych działań - mówi przewodniczka i mieszkanka Ojcowa.

Wszyscy zgadzają się co faktu, że są do tego potrzebne ogromne pieniądze, a to nie jest możliwe bez zaangażowania i pomocy rządowej.

W powiecie krakowskim zapytaliśmy o szanse stworzenia w Ojcowie nowej placówki kulturalnej. Ze Starostwa Powiatowego w Krakowie otrzymaliśmy taką informację: - Odnosząc się do kwestii czy są szanse na stworzenie miejsca pamięci (muzeum powstania styczniowego) - na tym etapie postępowania nie jesteśmy w stanie udzielić odpowiedzi na to pytanie.

Mieszkańcy Ojcowa od lat wskazują wiele problemów ze zrujnowaną zabudową tej miejscowości oraz dewastacji Ojcowskiego Parku Narodowego. Powstała nawet petycja skierowana do Ministerstwa Środowiska z żądaniem podjęcia niezbędnych a dostępnych działań zmierzających do zatrzymania dewastacji OPN.

Nie chodzi tylko o rudery szpecące Ojców, ale także powstające nielegalne obiekty handlowe, kioski gastronomiczne w ścisłym centrum Ojcowa. Ludzi niepokoi od kilku lat wzrastająca - w bardzo szybkim tempie - liczba tych obiektów. Beata Paprocka wskazuje, że takie budy, kioski powstały także w okolicy zespołu Zawiszówek.
Ludzie domagają się ochrony krajobrazu w parku narodowym.

- Zagrożeniem szczególnym jest lokalizacja tych obiektów w pobliżu potoku Prądnik, który jest nadzwyczaj ważnym korytarzem ekologicznym. Ponadto w planie ochrony parku wyszczególniono działki, na których dopuszczalne jest prowadzenie działalności handlowej. Wszystkie kioski postawiono na działkach, na których nie przewidziano możliwości ich gospodarczego wykorzystania - czytamy w petycji.

Ta petycja zakończona jest żądaniem usunięcia nielegalnie postawionych kiosków handlowych, przestrzegania istniejącego prawa i powstrzymania dzikiej zabudowy Ojcowskiego Parku Narodowego.