- Macie tu teatr? – spytał aktor, Stefan Jaracz gdy przywieziono go do Auschwitz. - Nie? To źle. Słowo podnosi głowę. - To słowa o podnoszeniu głowy, obok opowieści o ratowaniu godności i oderwania od okrucieństw dnia codzienności, pojawia się w relacjach wszystkich byłych więźniów, gdy pyta się ich o to, jakie znaczenie miał dla nich teatr – mówi Katarzyna Wodarska-Ogidel, kuratorka wystawy Lagertheater, którą od 20 października będzie można oglądać w Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK.
Obozowe życie teatralne toczyło się w dwóch obiegach. Na pierwszy, legalny składały się głównie jasełka i spektakle kabaretowe, na których realizację zgadzali się SS-mani. Do tej grupy należał też funkcjonujący w Auschwitz teatr dla dzieci, który na spektakle sprzedawał bilety, a za pozyskane w ten sposób obozowe marki, kupował najmłodszym jedzenie. Obok tego oficjalnego, dział też teatr podziemny. - I jak nietrudno się domyślić, ten drugi był o wiele ciekawszy – mówi Wodarska Ogidel.
Chore na gruźlicę więźniarki postanowiły wystawić baletowy spektakl. Za stroje służyły im w białych koszule, ukradzione z magazynu rzeczy zarekwirowanych więźniom (tzw. Kanady), a za muzykę – dźwięki grane na grzebieniu. Stefan Jaracz recytujący wiersze na tle dekoracji z koców – scenograficznego debiutu Mariana Kołodzieja. Scenariusz jasełek z Ravensbruck, który potajemnie wysłany na konkurs Czerwonego Krzyża, otrzymał główną nagrodę. To tylko kilka pozycji z repertuarów podziemnych teatrów.
Jak opowiada Wodarska – Ogidel, sztuki wystawiano zwykle dla publiczności jednego bloku. - Aktorami mogli być zarówno profesjonaliści – znamy opowieści o śpiewaczce operowej, która na Majdanku nadal ćwiczyła głos, jak i amatorzy – tu z kolei wiemy o grupie kobiet, która z pamięci odtworzyła „Pana Tadeusza” - mówi kuratorka wystawy.
Do dziś nie zachowały się niemal żadne ślady tej działalności: nieliczne zdjęcia, kilka obiektów i opowieści więźniów. MOCAK - owi udało się jednak zbudować z nich wystawę, która rzuca światło na ten zapomniany wątek wojennej i teatralnej historii.
WIDEO: Co Ty wiesz o Krakowie - odcinek 22
Autor: Gazeta Krakowska, Dziennik Polski, Nas
ze Miasto
