Umowa konkubencka prawie jak zawarcie małżeństwa. Dla par hetero czy dla homo także?

Sama umowa nie jest regulowana przez przepisy prawne, a jej konstrukcja i treść opiera się w pełni na tzw. zasadzie swobody umów. Nie oznacza to jednak, że jej zapisy mogą być dowolne – postanowienia umowy nie mogą być sprzeczne z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa, z zasadami współżycia społecznego oraz nie mogą sprzeciwiać się naturze stosunku prawnego.

Czym w zakresie wzajemnych praw i obowiązków różni się konkubinat od związku małżeńskiego? Przede wszystkim w przypadku konkubinatu nie powstaje ustawowa wspólność majątkowa, partnerzy nie są uprzywilejowani w zakresie podatku od spadków i darowizn, nie dziedziczą po sobie, nie przysługuje im prawo do alimentów oraz renty (np. rodzinnej czy wdowiej) po byłym partnerze, a także nie odpowiadają za zobowiązania partnera.

Nie wszystkie z praw, które przysługują małżonkom mogą zostać korzystnie uregulowane przez partnerów. Przykładowo nie mogą zmienić kwestii braku prawa do renty po partnerze czy też zwolnień podatkowych. W tym zakresie warto pamiętać, iż darowizny między małżonkami podlegają co do zasady pełnemu zwolnieniu od podatku od darowizn, w przeciwieństwie do darowizn między osobami pozostającymi w związku konkubenckim. Zatem ewentualne nieodpłatne przeniesienia własności lub przyszłe nabywanie składników majątkowych wchodzących w skład spadku po partnerze - będą podlegać opodatkowaniu.

Jednakże partnerzy mogą swobodnie uregulować szereg innych istotnych aspektów. Przede wszystkim w drodze testamentu mogą zmienić kwestię dziedziczenia. W takim przypadku zamiast ustawowej grupy osób (dzieci, rodzice, rodzeństwo) majątek może w całości odziedziczyć partner. Regulacji może podlegać również kwestia m.in. ustanowienia współwłasności przedmiotów należących dotychczas do jednego z konkubentów oraz przedmiotów nabywanych w czasie trwania związku, wzajemnych rozliczeń pomiędzy konkubentami, zarządu majątkiem wspólnym, podziału majątku wspólnego w razie rozpadu związku, spłaty wspólnie zaciągniętych zobowiązań, w tym kredytu oraz pożyczki, upoważnienia do działania w imieniu partnera w sprawach życia codziennego, jak również obowiązku sprawowania odpowiedniej opieki nad partnerem na wypadek gdyby został on dotknięty ciężką chorobą czy też niepełnosprawnością. Ponadto umowa może obejmować udzielenie pełnomocnictw w wielu kwestiach, w tym m.in.:

• dotyczących pozyskiwania informacji o stanie zdrowia partnera bądź podejmowania decyzji w zakresie jego leczenia,

• dotyczących udzielenia umocowania do załatwiania spraw urzędowych.

Część upoważnień musi jednak zostać udzielone w szczególnej, osobnej formie, np. pełnomocnictwo pocztowe czy bankowe.

Sama umowa może zostać zawarta w dowolnej formie, jednak bacząc przez pryzmat ewentualnych celów dowodowych zaleca się jej zawarcie w formie aktu notarialnego. W praktyce forma ta jest również najbardziej akceptowalna przez szereg instytucji przed którymi ewentualnie będzie okazywana. Ponadto, gdy umowa reguluje kwestie związane z nieruchomościami, jej zawarcie w formie aktu notarialnego jest konieczne.