Wszystko zaczęło się, gdy w tym miejscu postanowił się osiedlić Antoni Mateczny - Czech z pochodzenia (pierwotnie Anton Matečny), inżynier z wykształcenia. Przybył w te strony, nadzorując budowę linii kolei wiedeńskiej na trasie Żywiec-Kraków. Zdecydował się on osiąść w Podgórzu i w tym dynamicznie rozwijającym się ówczesnym mieście założyć swoją firmę budowlaną, która stawiała fortyfikacje w ramach projektu Twierdzy Kraków, a także budynki użyteczności publicznej.
Bezcenne znalezisko
Stawiając z końcem XIX wieku swój dom u wylotu ulicy Kalwaryjskiej (były to wtedy rubieże Podgórza), nie spodziewał się, że będzie to wręcz przełomowe wydarzenie.
Podczas budowy domu, wiosną 1898 r., gdy studniarze szukali dla Matecznego źródła pitnej wody, przypadkiem dokopali się do prawdziwego skarbu. Była to woda o żółtawej barwie, gorzkim smaku i charakterystycznym zapachu siarkowodoru. Wytrysnęła z głębokości 36 metrów.
Antoni Mateczny, jako bywalec słynnego czeskiego uzdrowiska Karlowe Wary, potrafił ocenić, docenić i wykorzystać to znalezisko. W 1905 roku, po uzyskaniu wszelkich formalnych pozwoleń i powiększeniu terenu o dzisiejszy Park Zdrojowy, otworzył Zakład Kąpielowy Wody Siarczano-Solankowej. Był to nowoczesny obiekt balneologiczny, oferujący kąpiele siarkowe, który funkcjonował nieprzerwanie do wybuchu II wojny światowej. Lata jego świetności przypadły na 20-lecie międzywojenne.
Corocznie w sezonie korzystało z niego ok. 400 kuracjuszy - nie tylko krakowianie, również przyjezdni z dalszych stron. Pacjentami zakładu byli m.in. w 1907 roku baron Götz-Okocimski, a rok później arcyksiążę Habsburg z Żywca. Codziennie na Rynku Podgórskim stał rano konny omnibus, który dowoził gości do zakładu. A gdy zbudowano linię tramwajową, można było dojechać tramwajem wprost pod bramę wejściową parku zdrojowego.
Podczas II wojny Niemcy zamienili to miejsce w filię swojego zakładu wytwarzającego swetry, szaliki i rękawiczki dla wojska. Później dewastacji dopełniła Armia Czerwona. Po wojnie na krótko zakład Matecznego powrócił w ręce rodziny, po czym został upaństwowiony. Znów działał, przyjmował pacjentów, a od 1969 r. istniała w nim rozlewnia wody "Krakowianki". Była ona dostępna w sklepach, zaopatrywano w nią hutników, którym dobrze służyła.
Końcem kolejnego etapu stały się zmiany ustrojowe lat 90. XX wieku, kiedy obiekt został zamknięty i popadł w zapomnienie.
Nowe życia zakładu Matecznego
W ostatnich latach woda ze źródeł Matecznego powróciła w nowej odsłonie. We wrześniu 2021 r. swoją działalność rozpoczęła Krakowska Pijalnia Zdrojowa, która oferuje wodę ze źródeł odkrytych przez Antoniego Matecznego.
Jest to woda mineralna wysokozmineralizowana "Mateczny Zdrój" i woda "Anton" - o obniżonej mineralizacji. Woda jest wydobywana i butelkowana na miejscu, a także udostępniana z kraników w lokalu.
Jubileusz ma odświeżyć pamięć o uzdrowisku
W tym roku obchodzony jest jubileusz 120-lecia uzdrowiska, które otwarto dokładnie 25 września 1905 roku. Z tej okazji Krakowska Pijalnia Zdrojowa zaplanowała szereg wydarzeń i imprez kulturalnych, które mają za zadanie m.in. przypomnieć mieszkańcom historię krakowskiego uzdrowiska oraz jego założyciela.
Inauguracja obchodów została zaplanowana na 19 marca. Tego dnia o godzinie 17 w Muzeum Podgórza (ul. Powstańców Wielkopolskich 1) zostanie uroczyście otwarty depozyt pamięci - ekspozycja poświęcona historii oraz dzisiejszej odsłonie uzdrowiska. Wtedy też będzie można wysłuchać wykładu pt. "Geologiczne uwarunkowania występowania wód leczniczych w rejonie Mateczny", który wygłosi prof. Barbara Tomaszewska. Dla wszystkich - wstęp wolny.
Wydarzenia z okazji jubileuszu 120-lecia Uzdrowiska Mateczny zaplanowane są na cały rok 2025, a ich harmonogram dostępny jest - na bieżąco uzupełniany na stronie krakowskiej pijalni oraz w mediach społecznościowych. W jubileusz będą m.in. wpisane tegoroczne koncerty z cyklu "Niedzielne poranki z muzyką wiedeńską", w ciepłych miesiącach. Pierwszy taki koncert ma się odbyć 25 maja.
