Kiedy do Polski wracają bociany? Gdzie zimują? Co który bocian jest "Polakiem"? Ekspert wyjaśnia

W Polsce można było zobaczyć w tym roku już kilka bocianów, czy wyjątkowo wracają szybciej?
Bociany, które praktycznie każdego roku można zauważyć na początku marca, a w szczególności w okolicy Dnia Kobiet to raczej nie jest oznaka wcześniejszego powrotu. Z reguły są to bociany, które dosyć licznie zimują u naszego sąsiada w Niemczech, a nawet kilka sztuk bocianów zimuje również w Polsce. Jednak te ptaki na okres zimowania są dokarmiane i przeważne znajdują się w specjalnych ośrodkach. Dlatego te, które już były widziane, najpewniej na czas zimy zostały gdzieś niedaleko.

Gdzie nasze polskie boćki spędzają mroźne zimy?
Większość naszych bocianów zimuje w Sudanie, Czadzie i Etiopii. Część leci do Afryki Wschodniej a nawet do RFA. Dawniej więcej naszych bocianów zimowało w RPA. Na lęgowiska przylatuje 1/3 ptaków bowiem zaczynają się one rozmnażać dopiero od 3 a zwykle od 4-5 roku życia. Reszta (czyli 2/3 populacji) przebywa najczęściej pomiędzy Afryką a Europą.

Ile mamy bocianów w Polsce?
Szacunki wskazują, że Polskę zasiedla ok. 52 500 par bocianów białych (lecz liczba ta wydaje się być zawyżona). Cała populacja lęgowa liczy co najmniej 150 000 par lęgowych.

Kiedy zatem możemy się spodziewać powrotu pierwszych bocianów?
Bociany wracają z zimowisk do Polski średnio 4 Kwietnia. Niektóre osobniki wracają już wcześniej około 20 marca. Zwykle wpierw pojawiają się samce, które próbują zdobyć najlepsze rewiry. Samce opóźnione są zmuszone zająć gorsze rewiry. Samice przylatują zwykle nieco później – średnio 8 kwietnia.

Co który bocian "jest Polakiem"?
Dawniej pisano u nas, że co czwarty bocian „jest Polakiem”. Wiadomo, że od ok. 10-15 lat bardzo przyrasta populacja hiszpańska. Nie wiadomo czy jest ona już liczniejsza od naszej bowiem ani w Polsce ani w Hiszpanii w 2014 roku (ani później) nie przeprowadzono stosownego liczenia tych ptaków. Kolejne światowe liczenie lęgowych bocianów białych na całym areale występowania prawdopodobnie odbędzie się w 2024 roku.

Wiele bocianów nie daje rady dolecieć do docelowego miejsca. Jakie są tego przyczyny?
Najbardziej precyzyjne dane z kraju są z województwa opolskiego w którym w latach 2012-2019 - 110 młodym bocianom wkrótce przed opuszczeniem gniazda założono nadajniki satelitarne. Młode po raz pierwszy wyleciały z gniazd pomiędzy 8 lipca a 7 września. Po pierwszym wylocie młode przebywały jeszcze w okolicy gniazda średnio przez 18 dni (zakres: 3-38 dni), zanim podjęły wędrówkę na zimowisko, czyli oddaliły się na co najmniej 50 km od rodzicielskiego gniazda. Wszystkie młode wybrały wschodnią trasę migracyjną (podobnie czynią wszystkie bociany wyklute w Polsce), a rozpoczęły ją pomiędzy 25 lipca a 1 września (średnio 14 sierpnia). Wyjątkiem były 3 młode z bardzo opóźnionych lęgów, które wystartowały na zimowisko 19-22 września. Dzięki nadajnikom satelitarnym udało się zaskakująco odkryć, że aż 11 młodych (ze 110 osobników) zginęło jeszcze przed podjęciem właściwej wędrówki na zimowisko. Większość tych ptaków zginęła porażona prądem elektrycznym na niezabezpieczonych liniach energetycznych, m in. blisko wsi Ciche koło Zakopanego. Kolejne 36 zginęło jeszcze w Europie pomiędzy Słowacją a europejską częścią Turcji. W ciągu pierwszych 12 miesięcy życia zginęło 83proc. ptaków z nadajnikami co oznacza, że pierwszy rok przeżyło zaledwie 17proc. bocianów. Nie może zatem dziwić, iż na Śląsku oraz w Małopolsce w latach 2004–2014 zanikło około 35proc. par bocianów. Jedynym obszarem w naszej części Polski jest Podhale, Orawa i Spisz gdzie populacja bociana białego utrzymuje się od ćwierćwiecza na mniej więcej stałym poziomie 70-8 par.

Jakie są inne przyczyny spadku populacji bocianów?
Jedną z przyczyn spadku populacji bocianów na lęgowiskach jest likwidacja użytków zielonych (czyli głównych żerowisk – łąk, pastwisk i upraw koniczyny) i olbrzymi wzrost powierzchni upraw kukurydzy i rzepaku – w których bociany nie mogą nic znaleźć do zjedzenia.

Podziemny Wawel jeszcze w tym roku!