Zakopane. Katownia Podhala ostatecznie trafiła do Muzeum Tatrzańskiego. Teraz czas na remont i nową ekspozycję

FLESZ - Nowe obostrzenia od 15 grudnia!

Chodzi o budynek znajdujący się przy ul. Chałubińskiego w Zakopanem. Gmach ten w czasach II wojny światowej owiany był bardzo złą sławą. To tam Niemcy stworzyli siedzibę Gestapo. Do „Palace” trafiali górale, ale nie tylko. Niemcy ich tam więzili, przesłuchiwali, torturowali, a część także zamordowali. Dla wielu „Palace” było przystankiem w drodze do obozów zagłady.

Historycy Instytutu Pamięci Narodowej szacują, że przez cele zakopiańskiej placówki Gestapo mogło przejść blisko 2000 osób. Inni historycy mówią, że więzionych w „Palace” mogło być nawet 4000 osób, z czego ok. 400 osób zamordowano. Budynek ten – z uwagi na okrutne tortury stosowane przez Niemców w czasie przesłuchań więźniów – jest nazywany Katownią Podhala.

Po wojnie w „Palace” mieściło się sanatorium przeciwgruźlicze. W latach 80. XX wieku budynek użytkowany był jako żłobek miejski, a następnie przeszedł w ręce prywatne. W 1994 r. w piwnicach willi - staraniem śp. dr Wincentego Galicy, kuriera tatrzańskiego i więźnia „Palace” - powstało skromne muzeum męczeństwa. W 1999 r. nowy właściciel obiektu uniemożliwił dostęp do piwnic, gdzie były cele, zlikwidował też wystawę. Wówczas zniszczono część napisów wyrytych przez więźniów na ścianach. Placówka została ponownie otwarta w 2001 r., ale jej funkcjonowanie zostało ograniczone. Równocześnie prywatny właściciel wynajmował w „Palace” pokoje dla turystów.

Od lat miasto próbowało odkupić budynek od prywatnego właściciela. Ostatecznie udało się to zrobić w 2017 roku dzięki wsparciu rządu, który wspomógł miastu finansowo. Willa kosztowała 11,5 mln zł, z czego 9 mln zł na ten cel pochodziło z budżetu państwa.

Od początku wiadomo było, że w „Palace” będą upamiętnione ofiary Niemców. Władze miasta w porozumieniu z Ministerstwem Kultury zdecydowały, że misję utworzenia nowego muzeum poświęconego czasom okupacji powierzą Muzeum Tatrzańskiemu, które ma rangę muzeum narodowego. Radni miejscy podjęli uchwałę o przekazaniu udziałów miasta w tym budynku na rzecz muzeum.

W poniedziałek 13 grudnia nastąpiło formalne podpisanie aktu notarialnego w tej sprawie. - Data niekonieczne szczęśliwa, ale jeżeli chodzi o budynek „Palace”, to będzie data ważna i szczęśliwa. Dzięki temu Muzeum Tatrzańskie stało się pełnoprawnym właścicielem budynku. Mamy tutaj już wszystko przygotowane do tego, by przystąpić do przetargu na remont budynku. Przygotowujemy również koncepcję scenariusza nowego muzeum. Do końca 2022 roku wszystko musi być przygotowane, bo do czerwca 2023 roku Muzeum Tatrzańskie musi się wyrobić z pracami – mówi Iwona Gibas, członek zarządu województwa małopolskiego.

Anna Wende-Surmiak, dyrektor Muzeum Tatrzańskiego, zaznacza, że to ważny moment, ale i duże wyzwanie. - Myślę, że jesteśmy dobrymi adresatami tej darowizny burmistrza Zakopanego, a także dotacji celowej na wyremontowanie i stworzenie w „Palace” muzeum okresu II wojny światowej. To zadanie niełatwe, by pokazać historię tego okresu w sposób obiektywny, ale i angażujący zwiedzających w sposób emocjonalny. Chcemy pokazać m.in. bohaterstwo osób, które walczyły z okupantem. Trudne jest to, że muzeum powstaje wiele lat po wojnie, a co za tym idzie - świadków tamtych zdarzeń jest coraz mniej – mówi dyrektor Muzeum Tatrzańskiego.

Muzeum Tatrzańskie otrzymało ponad 12 mln zł dofinansowania na remont budynku i stworzenie nowej ekspozycji. Nowe muzeum ma zostać otwarte dla zwiedzających w połowie 2023 roku.

Równoległe z przygotowanie remontu, muzealnicy rozpoczęli zbieranie eksponatów do nowego muzeum. Poszukiwani są świadkowie, a także pamiątki z tamtych czasów – wszystko co pomoże lepiej zrozumieć, a co za tym idzie - przedstawić wojenny obraz Zakopanego i Podhala.