W Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie storczyki znalazły tropikalne warunki w szklarni Victoria. Swoją nazwę zawdzięcza ona roślinie wodnej o wielkich liściach - Victoria cruziana - rosnącej tutaj w basenie.
- W tej szklarni hodowanych jest wiele gatunków roślin pochodzących z Ameryki Środkowej, Ameryki Południowej, a także Australii, gdzie rośliny mają bardzo specyficzne warunki. Rosną przeważnie w tropikalnych lasach deszczowych, gdzie w atmosferze jest cały czas wysoka wilgotność powietrza i bardzo wysoka temperatura. Niektóre z tych roślin rosną jako epifity, czyli porośla porastające gałęzie drzew w dżungli tropikalnej, i w związku z tym wykształciły określone przystosowania - tłumaczy dr inż. Magdalena Hampel z Ogrodu Botanicznego UJ.
Do takich roślin należą właśnie storczyki (inaczej - orchidee). Jak wskazuje specjalistka, ich korzenie są pokryte specjalną tkanką, welamenem, dzięki czemu chłoną wilgoć z powietrza jak gąbka.
- Niektóre ze storczyków mają nawet lekko zgrubiałe liście i łodygi, w których są w stanie magazynować substancje odżywcze i wodę. To umożliwia im życie w zawieszeniu, pomiędzy konarami drzew, gdzie te rośliny nie mają kontaktu z glebą, więc nie mają możliwości bezpośredniego pobierania substancji odżywczych z ziemi - mówi dr Hampel. - Pobierają je natomiast, gdy pada deszcz, zmywa substancje odżywcze z drzew i obmywa nimi korzenie storczyków - opisuje.
Wanilia to też storczyk!
Kolekcja storczyków w krakowskim Ogrodzie Botanicznym sięga swoimi początkami połowy XIX wieku. Ówczesny inspektor ogrodu, przyrodnik i podróżnik Józef Warszewicz, przywiózł do Krakowa wiele gatunków roślin z rejonów tropikalnych, w tym z Kostaryki i Gwatemali. Pośród tych egzotycznych roślin było m.in. około 300 gatunków storczyków. Niektóre nowo odkryte przez Warszewicza gatunki zostały dla upamiętnienia dokonań przyrodnika nazwane jego nazwiskiem, jak np. storczyk Cattleya warscewiczii. Kwiaty storczyków z rodzaju Cattleya mają przyjemny zapach.
Z kolekcji Warszewicza przetrwał "wichry historii" niestety tylko jeden gatunek: Cyrtopodium andersonii. Ale i tak Ogród Botaniczny UJ posiada - czym się szczyci - najstarszą i najbogatszą kolekcję storczyków wśród polskich ogrodów botanicznych. Liczy ona obecnie około 500 gatunków i odmian.
Warto wiedzieć, że do storczyków należy też wanilia. Obecne w naszych kuchniach laski wanilii to ich wysuszone i odpowiednio spreparowane owoce - torebki nasienne, w formie podłużnych strąków. O tym, jak wyglądają jeszcze na roślinie, można się przekonać właśnie w szklarni Victoria krakowskiego Ogrodu.
Uprawiaj na korze, zawieś nad akwarium
Największą popularność w Polsce zyskały storczyki z rodzaju Phalaenopsis, ale w sieciach handlowych - jak zwraca uwagę Magdalena Hampel - dostępne są również inne storczyki, nie zawsze tak łatwe w uprawie jak ten najpowszechniejszy.
Przykładem może być storczyk Dendrobium phalaenopsis, pochodzący ze stanu Queensland w północno-wschodniej części Australii. Rośnie tam w naturze i jest symbolem kwiatowym tego stanu. U nas - może być uprawiany jako roślina pokojowa. Jego kwiaty kształtem przypominają motyla.
- Nie jest to roślina łatwa w utrzymaniu w domu, ponieważ musi mieć bardzo przepuszczalne podłoże, jeśli jest uprawiana w pojemniku. Możemy wykonać je na przykład mieszając korę sosnową z dodatkiem mchu torfowca (Sphagnum). Do tego jeszcze można dodać odrobinę węgla drzewnego. Takie podłoże będzie odpowiednie dla wielu różnych gatunków storczyków. Jest to podłoże przepuszczalne, ale równocześnie utrzymujące wystarczającą wilgotność dla storczyków. One lubią mieć wilgoć wokół korzeni, ale zdecydowanie nie lubią stać wodzie - podkreśla dr Magdalena Hampel.
Fachowiec z Ogrodu Botanicznego podpowiada też, że innym sposobem na uprawianie storczyków, które są epifitami, może być właśnie zawieszenie ich na kawałku kory drzewa. Korzenie rośliny przymocowuje się wtedy do kory za pomocą np. drucika ogrodniczego. Ważne jest, żeby ich przy tym nie uszkodzić. A żeby wokół korzeni lepiej utrzymywała się wilgoć, można je dodatkowo obłożyć mchem Sphagnum.
Należy pamiętać o regularnym zraszaniu lub zanurzaniu w wodzie takiego fragmentu kory ze storczykiem. Ale uwaga: nie wolno zostawiać storczyka na długo w wodzie. Powinno się go na chwilę zamoczyć, tak by nabrał wilgoci, a następnie wyjąć z wody i zostawić do odcieknięcia.
Z drugiej strony trzeba uważać, żeby nie przesuszyć storczyka. By te rośliny czuły się komfortowo, powinniśmy im zapewnić wilgotność powietrza powyżej 50 proc., a w przypadku wielu gatunków nawet 70-80 procent. Dobrym rozwiązaniem w przypadku storczyków uprawianych na korze będzie więc zawieszenie ich nad akwarium lub w pobliżu nawilżacza powietrza, by wokół ich korzeni cały czas była zapewniona wysoka wilgotność powietrza. Niektórzy hodowcy decydują się na uprawę storczyków w wiwarium - rodzaju szklanej gablotki, w której mają stworzone warunki jak w tropikach.
Pseudobulwy orchidei
Większość storczyków zakwita jesienią i zimą. Kwitną przez kilka tygodni, stopniowo rozwijając kolejne pąki. Co ciekawe, nawet jeżeli zetniemy storczyka i będzie stał w wodzie w wazonie, utrzyma swoje kwiaty przez około dwa tygodnie.
Niektóre gatunki storczyków, jak nasze Dendrobium phalaenopsis, potrzebują po kwitnieniu okresu spoczynku. Wtedy powinno się tę roślinę przestawić w nieco chłodniejsze miejsce (16-20 st. C), ograniczyć podlewanie i zraszanie (tak, by korzenie były tylko lekko wilgotne), nie nawozić. Do takich zabiegów wrócimy, kiedy wiosną storczyk "da sygnał", że okres spoczynku się zakończył: zacznie wypuszczać nowe liście, korzenie. Gdy tylko zobaczymy pierwsze oznaki, że znów zaczyna rosnąć, powinniśmy stopniowo wznowić podlewanie i zraszanie.
Osobom, które poszukują orchidei odróżniającej się wyglądem od już tak popularnych storczyków z rodzaju Phalaenopsis, dr Hampel poleca Zygopetalum. To storczyk pochodzący z Brazylii. Oprócz grubych korzeni ma także wyrastające nad ziemią pękate pseudobulwy, w których magazynuje substancje odżywcze. Jego kwiaty są wielobarwne, a do tego intensywnie pachną.
